Laetitia Klingen, alias Teiko Kiwa

Herbert Blankesteijn, NRC Handelsblad 20-5-'94


Tussen 1922 en 1938 vierde in Europa een Japanse operazangeres triomfen. Haar naam was Teiko Kiwa en haar populariteit dankte zij voor een deel aan haar exotische uiterlijk. Tenminste, naar Europese maatstaven zag zij er Japans uit. Voor Japanse begrippen had zij Europese trekken: Teiko Kiwa was voor driekwart Nederlands.

Haar werkelijke naam was Laetitia Jacoba Wilhelmina Klingen. Zij was een kleindochter van Anton Geerts, een Nederlandse apotheker die in 1869 in dienst trad van de Japanse regering. Geerts moest in Japan een gezondheidszorg naar Westers model invoeren. Hij beleefde een succesvolle carriere maar stierf al op 40-jarige leeftijd, in 1883. Bij een Japanse vrouw had hij zes dochters; de tweede, Antonia Tsuru, trouwde in Yokohama met de Nederlander Hermanus Klingen. Aldaar werd in 1902 Laetitia geboren.

Toen zij 17 jaar oud was begon Laetitia in Milaan aan een zangstudie. Ze had een mooie sopraan en debuteerde al in 1922 in het San Carlostheater in Lissabon als Madame Butterfly. Hoewel ze de Nederlandse nationaliteit had werd ze gepresenteerd als een Japanse zangeres. Ze had onmiddellijk succes; om haar acteertalent werd ze 'de Japanse Duse' genoemd, naar de beroemde Italiaanse toneelactrice Eleonora Duse. Laetitia Klingen koos zelf Teiko Kiwa als artiestennaam. Kiwa was de naam van haar grootmoeder, Teiko is Japans voor kuisheid.

Bijna twee decennia zwierf Teiko Kiwa zingend door Europa. Voor Nederland had ze geen bijzondere aandacht. Wel voor Polen: ze trouwde met een Poolse tenor en trad daarna hoofdzakelijk in zijn vaderland op. Ze verwierf niet de status van een echte ster en ook geen onsterfelijkheid. Puccini's 'Madame Butterfly' bleef haar grootste succesnummer. In 1931 vertolkte ze de rol in Helsinki voor de 700ste keer; in 1938 in Parijs voor de duizendste maal.

Kiwa's wens om in Japan op te treden werd nooit vervuld. Japan was met Duitsland de vijand van Polen. Tijdens de oorlog moest ze haar loopbaan zelfs beeindigen. Er was minder vraag naar operavertolkingen en bovendien nam haar man, tevens haar manager, dienst in het Poolse leger. Na de oorlog kreeg ze haar stem niet meer terug op het oude niveau. Ze maakte een weinig succesvolle come-back en verhuisde vervolgens met haar echtgenoot naar Nice. Daar voorzagen zij in hun levensonderhoud door het geven van zanglessen. Japan, al was het maar als reisdoel, bleef een droom. 'Ik zou graag terug willen gaan, maar ik ken daar niemand,' moet zij eens een leerling hebben toevertrouwd. In Nice overleed Laetitia Klingen in 1983. Ze was 80 jaar oud.

En in Japan kende niemand *haar*. Pas kort voor haar overlijden stuitte een Japanse televisieploeg in Polen op sporen van haar bestaan - onder andere affiches met aankondigingen van operavoorstellingen. De artieste zelf konden de Japanners niet vinden. Er kwam wel een documentaire en na het zien daarvan kreeg de Japanse dichter Goichi Matsunaga belangstelling voor de geschiedenis van Teiko Kiwa (dit stukje is gebaseerd op een verslag in de Japan Times van zijn naspeuringen en die van de TV-ploeg). Hij wist Laetitia's graf in Nice te lokaliseren en vond er geen ander eerbetoon dan een plastic roos. Erger, hij ontdekte dat tien jaar na de teraardebestelling het graf zou worden geruimd.

Door tussenkomst van een Franse lezeres van Matsunaga is dit gevaar voorlopig geweken. Samen ijveren zij nu voor een permanent graf voor Laetitia Klingen, alias Teiko Kiwa. De 5 miljoen yen (100.000 gulden) die daarvoor nodig zijn proberen ze onder andere bijeen te brengen door de verkoop van CD's met opnamen van Teiko Kiwa. Matsunaga heeft een biografie van haar geschreven, die overigens alleen in het Japans verkrijgbaar is. Een dwaze situatie. Haar geboorteland kende haar niet en heeft haar nu ontdekt, en in de omgeving van haar vaderland, waar zij optrad, is zij volstrekt vergeten.

De CD van Teiko Kiwa wordt op de markt gebracht door Art Village Inc., 2-8-3 Iwamoto-cho Chiyoda-ku, Tokyo 101, Japan. Fax: 00-81-3-3861 0129. De CD kost 3000 yen (ongeveer 60 gulden), exclusief verzendkosten. Communicatie met Japan vereist creativiteit en enig geduld.


Het materiaal dat hier verkrijgbaar is mag worden gedownload, gelezen en zelfs gekopieerd, maar alleen voor eigen gebruik. Vermenigvuldigen met winstoogmerk is niet toegestaan. Alles is copyright Herbert Blankesteijn, tenzij anders vermeld.
  • Terug naar het Menu Overige Columns
  • Terug naar het Hoofdmenu Archief Herbert Blankesteijn.