Hoe dingen werken

Herbert Blankesteijn, NRC Handelsblad 23-2-'95


Er is veel onduidelijkheid over de inhoud van de moderne woorden 'multimedia' en 'interactief'. Dat komt doordat deze termen bijna uitsluitend worden gebruikt in verband met recente nieuwtjes in de computertechnologie. Zodra het lijkt of ouderwetse dingen ook multimediaal of interactief zijn, denken vriend en vijand dat er iets niet klopt - en daar zit het misverstand. 'Multimediaal' wil zeggen dat er gebruik gemaakt kan worden van beeld, geluid en tekst. 'Interactief' wil zeggen dat de gebruiker invloed heeft op wat hem wordt voorgeschoteld. Gewone televisie is dus wel multimediaal maar niet interactief. Een boek is niet multimediaal, maar wel interactief want je kunt terugbladeren, hoofdstukken overslaan en dergelijke. Het bijzondere van recente computerprogramma's is dat ze zowel multimediaal als interactief kunnen zijn.

Zulke software is ideaal als het erom gaat uit te leggen hoe iets werkt. Tekst, gesproken commentaar, geluidseffecten, plaatjes en bewegend beeld kunnen dan samenwerken zodat een beter resultaat wordt bereikt dan met een boek. De gebruiker kan dingen opnieuw bekijken of een passage elders raadplegen zodat hij meer oppikt dan bij een televisieprogramma.

Omdat dergelijke programmatuur omvangrijk is, vind je ze gewoonlijk op CD-ROM. Een goed voorbeeld is The Way Things Work, naar het gelijknamige boek van de Brit David Macaulay. Macaulay probeert met kernachtige teksten en eenvoudige, effectieve tekeningen de werking van talloze ouderwetse en moderne apparaten uit te leggen, van de ploeg tot en met de ruimtebrommer. Hij lardeert dit met geestige details, bijvoorbeeld het optreden van een uiterst aaibare mammoet als running gag. Zijn aanpak is verteerbaar voor alle leeftijden en het boek is dan ook een bestseller geweest.

Wat voegt de CD toe aan het boek? Grappige effecten in beeld en geluid en vermakelijke tekenfilmpjes met de mammoet in de hoofdrol, maar dat is franje. Verschillende zoekmethoden (op apparaat, jaartal, uitvinder of tak van wetenschap) en nuttige doorverwijzingen van onderwerp naar onderwerp; daar is duidelijk aandacht aan besteed. Vanaf 'afstandsbediening' ben je in twee of drie muisklikken bij onderwerpen als 'infrarood', 'elektriciteit' of 'videorecorder'. Het moet gezegd dat ook het boek uitstekend is gestructureerd en een prima index heeft. Bij 'laser' bijvoorbeeld verwijst de index naar 'zetmachine' en 'telecommunicatie' terwijl de CD dat niet doet.

De verklarende animaties zouden de CD-ROM een straatlengte voorsprong kunnen geven op het boek. Jammer genoeg is juist in dit opzicht de CD wisselvallig. Vaak worden bewegingen gesuggereerd door alleen het begin- en het eindstadium van de beweging te vertonen en dat is te weinig. Zo snap je niet goed hoe een versnellingsbak werkt, of een koppeling. Zijn de bewegingen een keer wat soepeler, dan worden ze verspild aan zinloos gedwarrel van een vliegtuig, vuurpijl of ruimtebrommer. Aan de andere kant is bijvoorbeeld de animatie van de werking van de laser perfect. Je kunt met de CD meer dan met het boek maar qua multimedia is niet het onderste uit de kan gehaald. Het boek heeft één cruciaal voordeel, zeker voor een jong publiek: het is vertaald en in Nederland nog steeds verkrijgbaar.

Het is een voor de hand liggend idee de werking van de computer zelf uit te leggen op een CD-ROM. Macaulay probeert iets in die richting maar hij komt niet verder dan de opperhuid. How Multimedia Computers Work is een CD die geheel aan dit onderwerp is gewijd. Een toevallige parallel is dat ook deze CD is afgeleid van een boek en dat ook dit boek is vertaald.

De makers van How Multimedia Computers Work hebben afstand genomen van het boek; het programma begint met een afbeelding van een bureau-met-PC en je kunt op verschillende onderdelen van de computer klikken om daar meer over te weten te komen. Je bepaalt zelf hoe diep daarbij wordt gegraven. Er is een commentaartekst - iets wat bij Macaulay vrijwel ontbreekt - en deze wordt in samenspraak verzorgd door een Amerikaanse meneer en mevrouw. Dat werkt niet slecht, al zijn ze hier en daar nodeloos leuk. Waar mogelijk is gebruik gemaakt van bewegende animaties en deze filmpjes zien er verzorgd uit. Bij onderdelen als de harde schijf en de floppy is dat zeer verhelderend. Moeilijker wordt het bij abstracte zaken als het verkeer van gegevens tussen de verschillende chips. Dan is een boek misschien toch prettiger, temeer omdat How Multimedia Computers Work niet voldoende interactief is. Even vijftien seconden terugspoelen om iets te herhalen is er niet bij; een fragment herhalen kan alleen vanaf het begin. Ook op andere punten schiet de interactiviteit te kort. Je kunt de stof op de CD verkennen via een boomstructuur, maar telkens als je een blaadje hebt bekeken word je pardoes weer op de grond gezet en kun je opnieuw beginnen. Dat irriteert op den duur. En het is ook al niet mogelijk het programma tijdelijk naar de achtergrond van Windows verwijzen om even iets anders te doen op de PC.

Nog hinderlijker is het feit dat je in How Multimedia Computers Work niet op trefwoorden kunt zoeken. Er is nauwelijks informatie in de vorm van tekst en daardoor werk een normaal zoekprogramma niet. Gesproken woord en beeld domineren; het is de vraag of dat de bedoeling is van multimedia. Omdat beeld en geluid veel ruimte op de schijf nodig hebben zijn er onderwerpen verdwenen die wel in Ron Whites boek staan, bijvoorbeeld allerlei apparaten voor het maken van backups. De CD vertelt nog wel hoe je als Amerikaan het boek kan kopen... In Nederland koop je voordeliger het boek en de CD samen dan de CD alleen.

The Way Things Work, door David Macaulay. CD-ROM voor PC; Dorling Kindersley London. f.130,- Over de werking van de kurketrekker en andere machines, door David Macaulay. Van Holkema & Warendorf 1988, 384 blz. f. 60,- Hoe computers werken, door Ron White. A.W. Bruna Informatica Utrecht 1993, 201 blz., f. 49,90. How Multimedia Computers Work. CD-ROM voor PC; Software Toolworks Novato CA. Prijs boek en CD samen f. 79,90.


Dit artikel mag worden gedownload, gelezen en zelfs gekopieerd, maar alleen voor eigen gebruik. Vermenigvuldigen met winstoogmerk is niet toegestaan. Copyright Herbert Blankesteijn.
  • Terug naar het CD-ROM-menu.
  • Terug naar het Hoofdmenu Archief Herbert Blankesteijn.