CD-ROM is nu al een interessant medium voor een breed publiek. Er is fraaie software voor relatief weinig geld, zowel amusement als informatieve waar. Het voordeel is dat mensen een bezit verwerven, weliswaar tegen hoge kosten, maar daarna is elk gebruik gratis. Die psychologische factoren: bezit en gebruik zonder marginale kosten zijn van wezenlijk belang. Bij een el. snelweg zijn er kosten per minuut of per bit en bij het Internet bijvoorbeeld bezit je niets. Een site kan zomaar verdwijnen.
El. snelwegen hebben de man of vrouw in de straat weinig of niets te bieden. Neem Internet. Met elektronische post kun je niemand bereiken die je niet allang op een andere manier kon bereiken. Internationale contacten heeft Jan met de Pet niet. De telefoon werk meestal prima; een mailtje schrijven kost te veel tijd of moeite. De snelheidswinst ten opzichte van post is in de praktijk uitermate gering, en je moet, anders dan bij gewone post, allerlei actie ondernemen (inloggen en zo) om post uit te wisselen. Om nog maar te zwijgen van het installeren en configureren van de Internetsoftware.
Over andere toepassingen kun je soortgelijke dingen zeggen: nieuwsgroepen zijn er vooral voor fanaten op het een of andere gebied, chatten is voor contactgestoorden. Die had je in een hoog percentage onder gebruikers van het eerste uur, maar in een laag percentage als je twee miljoen Nederlanders op het Net wilt krijgen - die gaan waarschijnlijk liever naar de kroeg. Met FTP kun je de prachtigste software downloaden. Jammer alleen dat het meestal software is voor Internettoepassingen, zodat je dat moeilijk als argument kunt gebruiken voor het nut van Internet.
Het World Wide Web is een speciaal geval. Uitermate sexy, en dus met een sterke aanvankelijke aantrekkingskracht: spannend, tekst en plaatjes rechtstreeks uit Australië, maakt niet uit waarover het gaat. Maar weinig inhoud. Het gaat dus snel vervelen. Wat voor informatie is er: informatie die al in de krant staat, informatie die je niet nodig hebt, informatie over Internet, non-informatie en informatie die je niet kunt vinden. Het smijten met plaatjes en andere data-intensieve toepassingen zoals radio, telefoon en videotelefoon, zorgt ervoor dat het WWW zeer traag is geworden in het gebruik. Intussen betaal je bij de meeste providers een bedrag per minuut, naast het tarief van de PTT, zodat vaak de teller loopt terwijl je zit te wachten op data.
Samengevat: Internet biedt het publiek vooral twee dingen: frustratie en kosten. Andere snelweg-toepassingen, zoals video-on-demand, bieden vooral kosten. En ook daar voegt het weinig toe, want er worden per dag tientallen films uitgezonden en iedereen heeft een videotheek om de hoek.
Er wordt wel gezegd dat de digitale revolutie een tweedeling in de maatschappij zal veroorzaken. Dat is onjuist. Door de digitale media wordt de tweedeling ZICHTBAAR. Er is allang een groep die door opleiding en achtergrond en inkomen geïnteresseerd is in toepassingen van elektronica. Cruciale factoren: hoge opleiding, Internet op het werk, internationale contacten, beroepshalve betrokken bij digitaal gegevensverkeer, technische affiniteit. Dit zijn mensen die de nieuwe ontwikkelingen LEUK vinden, ongeacht de praktische waarde. Ik schat hun aantal op maximaal een half miljoen. Daarmee houdt het op. De caissière van Albert Heijn en de jongen van de emballage gaan niet op Internet. Nu niet en nooit. Ook talloze mensen met een redelijke opleiding en een brede belangstelling hebben, naast alle informatie- en communicatiemogelijkheden die er al zijn, geen behoefte aan een digitale snelweg. Waarschijnlijk uit hoofde van hun brede belangstelling hebben ze wel wat anders aan hun hoofd. Deze tweedeling is geen catastrofe. Er is ook een tweedeling tussen mensen die wel resp. niet van concertbezoek houden en mensen die wel en niet geïnteresseerd zijn in voetbal. Ook leuke marktsegmenten trouwens.
Hoe krijg je mensen die in feite niet geïnteresseerd zijn toch aan de digitalia? Door het gratis of zeer goedkoop te maken. Zie Franse Minitel. Philips met WWW-CD-i-station misschien niet zo gek. Terug met de fiscale aftrekbaarheid! Gebruikskosten nog lager dan huidige Internetaansluiting, want 400 piek per jaar is veel te veel voor de meeste Nederlanders. Geen geld, andere prioriteiten.
Het is triest om politici te horen praten over de grenzeloze mogelijkheden van het Net, bv. Wijers in NRC, 17 dec. 1994: Gevraagd naar de toepassingen van een elektronische snelweg produceert Wijers uitsluitend onzin:
'...stelt ouderen in staat langer voor zichzelf te zorgen...' Telewinkelen? Chatten voor senioren? Nonsens! Ouderen kunnen langer voor zichzelf zorgen als ze een reden hebben om de deur uit te gaan en als er nu en dan iemand langs komt. Als oma alleen nog maar e-mail krijgt, verpietert ze.
'...Mensen kunnen thuis aan hun carrière werken...' Om effectief aan je carrière te werken moet je dagelijks onder ogen van je baas komen. De buitengewoon stroef lopende experimenten met telewerken laten zien dat bazen hun werknemers ook liever om zich heen hebben.
'...als ze hun paspoort willen verlengen kunnen ze de gegevens daarvoor thuis intikken...' Die gegevens zou je nu al schriftelijk, met handtekening en foto en al, kunnen leveren. Maar de gemeente wil dat niet. Je moet persoonlijk komen. Waarom zou dat anders worden?
'...Vliegreizen kunnen vanuit de stoel thuis worden geboekt...' Dat kan nu al. Bel het reisbureau maar. Je wordt dan geholpen door een vriendelijke dame die dingen weet, en je hèlpt.
Ook elektronische referenda, door sommige profeten nog wel aangevoerd als gebruiksmogelijkheid, hebben geen toekomst. Je kunt alleen stemmen via een medium waar iedereen over beschikt. Wat ga je bijvoorbeeld doen met de mensen die zich nu niet eens een telefoon kunnen permitteren? Hoe gaan die een inbelverbinding opzetten? Over wat voor zaken moet het slecht opgeleide en slecht geïnformeerde en makkelijk door de massamedia beïnvloedbare publiek allemaal rechtstreeks gaan beslissen? Reizen beperken door e-snelweg? Laat me niet lachen! Kijk naar wetenschappers, de meest fanatieke Internetgebruikers van nu. In plaats van dat ze hun congressen afschaffen gaan ze vanaf Rhodos of Hawaii hun e-mail account thuis raadplegen.
De vooruitzichten van de nieuwe media worden gewoonlijk geschetst door mensen die voldoende technische en financiële middelen tot hun beschikking hebben en die zich niet kunnen verplaatsen in mensen met te weinig geld, te weinig kennis, of te weinig interesse.
Wat moet je als bedrijf op Internet?
Adverteren heeft geen zin. Kijk naar de cijfers. Tweeduizend mensen per dag bij NRC. Vijfduizend op de Digitale Stad. Een paar duizend bij de VPRO. U adverteert toch ook niet in een schoolkrant?
Een postorderbedrijf opzetten? In een enkel geval kan dat, bijvoorbeeld als het gaat om computerapparatuur, maar het echte postorderpubliek zit niet op Internet. Verstandige mensen kopen van een verkoper die op redelijke vragen een bevredigend antwoord geeft, van een MENS dus.
Er zullen wel levensvatbare toepassingen blijken te zijn - persoonlijk zie ik wel wat in een elektronische krant - maar het meeste commerciële verkeer zal gaan tussen bedrijven onderling. Het publiek, voor zover het op het Net zit, zal zich concentreren op alles wat gratis is; daarmee moet je concurreren als commerciële aanbieder van wat dan ook. Er is veel gratis op Internet. Zelf doe ik van harte mee aan het bederven van deze markt: artikelen die ik heb verkocht, die op papier zijn verschenen, en die nog steeds enige informatieve waarde hebben, stel ik op Internet gratis beschikbaar. Zo ook bijvoorbeeld de tekst van dit verhaal. Internet zal de economie niet redden.