Bij de huidige ruime keus aan computersoftware wil je wel eens wat proberen. Een diskette met shareware, dat zijn programma's die je gratis op proef krijgt. Een demonstratie-CD-ROM van een computerzaak met bijvoorbeeld gekortwiekte spelletjes. Iets van een collega. Bijna alles wat je wilt gebruiken, al is het maar even, moet je 'installeren' op de harde schijf. Daarbij worden bestanden gekopieerd en soms ook bestaande bestanden gewijzigd. De vraag is: als de proef niet bevalt, hoe maak je dat ongedaan?
Het probleem doet zich voor bij Windows-programmatuur en is moeilijker dan het op het eerste gezicht lijkt. De voornaamste programmabestanden komen meestal in een nieuwe 'map' met een herkenbare naam. Die kun je makkelijk wissen als je genoeg hebt van het programma. Maar soms worden bij installatie nieuwe bestanden geplaatst in bestaande mappen, midden tussen files die daar al langer stonden. Zulke geparachuteerde bestanden blijven achter bij het zomaar wissen van de programmamap en nemen nodeloos ruimte in op de harde schijf.
Ook komt het voor dat sleutelbestanden als Config.sys (dat bepaalt hoe het geheugen is ingericht en welke randapparaten de computer 'kent'), Autoexec.bat (waarmee bepaalde programma's automatisch worden gestart) en Win.ini (met de Windows-instellingen) worden veranderd. Gewoonlijk maakt het installatieprogramma wel een kopie van de oorspronkelijke versies, maar als er eenmaal tien van zulke oude versies op schijf staan moet je maar net weten welke je terug wilt plaatsen. Als na het wissen van een afgekeurd programma de gewijzigde versies van zulke bestanden van kracht blijven, bestaat de kans op foutmeldingen en is de computer in ieder geval niet meer optimaal ingericht. Hij kan er langzamer van worden.
Wat doe je daaraan? Er zijn verschillende programma's op de markt die een remedie bieden. Eén is Quick-Ex. Als Quick-Ex zelf is geïnstalleerd - dat kost 1 MegaByte - kan het de toestand van de computer vóór een installatieprocedure vastleggen en later desgewenst herstellen. Dat betekent dat je Quick-Ex alleen maar opdracht hoeft te geven de installatie ongedaan te maken. Alle veranderingen worden dan hersteld.
Dat klinkt aantrekkelijk, maar er is een belangrijke beperking. Quick-Ex kan maar één toestand opslaan. Dus als je na het installeren van programma A een programma B wilt installeren, moet je kiezen. Ofwel je slaat de nieuwe toestand van je computer op, waarmee je dus programma A sanctionneert. Dat kan Quick-Ex dan niet meer voor je verwijderen. Of je slaat de nieuwe toestand niet op, maar dan kun je alleen terug naar de wèl opgeslagen toestand, namelijk die van vóór programma A. Dan kun je dus alleen A en B samen verwijderen. Niettemin is Quick-Ex goedkoop en neemt het relatief weinig schijfruimte in, dus wie wel eens snel een spelletje wil inspecteren kan ermee geholpen zijn.
Radicaler maatregelen neem je met Uninstaller. Dit programma kan toepassingen verwijderen op elk gewenst moment, doordat in een databestand wordt bijgehouden welke files op de harde schijf betrekkingen met elkaar onderhouden - zelfs als ze al geïnstalleerd waren toen Uninstaller ten tonele verscheen. Het hele netwerk van een toepassing kan dan worden weggehaald, behalve die onderdelen die ook voor andere programma's van belang zijn. Verder spoort Uninstaller bestanden op die nergens betrekkingen mee hebben, bestanden die dubbel voorkomen en andere gegevens die mogelijk overbodig zijn. Aan de gebruiker dan de keus om ze al dan niet te wissen.
Dit is riskant werk. Bestanden die dezelfde naam hebben hoeven niet identiek te zijn. Zo is er een antivirusprogramma dat voor elk programma op de harde schijf een bestandje genereert met de naam antivir.dat. Dat kunnen er tientallen of honderden zijn. Verder is zelden aan een 'verweesd' bestand te zien of het niet toch ergens bij hoort, en dan is het veiliger om het maar te laten staan. Better safe than sorry.
Toch is de analyse die Uninstaller van je systeem maakt onthullend. Vijftien MegaByte aan helpfiles (handleidingen voor op het scherm) is niets bijzonders. Deze helpfiles worden zelden gebruikt en als je ze raadpleegt vertellen ze lang niet altijd wat je weten wilt. Je kunt ze ongestraft wissen. Ook lettertypes (fonts), geluiden en grafische bestanden, die zelden echt nodig zijn, souperen vele MegaBytes op. Met Uninstaller kun je ze weggooien of gecomprimeerd opbergen zodat ze in elk geval minder ruimte innemen. Toch heeft ook Uninstaller zijn tekortkomingen: mijn faxprogramma slaat alle verzonden faxen als afbeeldingen op, dus op een manier die veel schijfruimte vergt. En dat terwijl ik ze toch al als tekst bewaar. De 15 MB ballast die zich intussen heeft opgehoopt wist Uninstaller niet te signaleren.
Onder Windows 95 zullen schoonmaakprogramma's als Quick-Ex en Uninstaller hun werk kunnen blijven doen voor zover de gebruiker met oude Windows-software manipuleert. Windows 95 zelf kan geïnstalleerde Windows 95-programma's verwijderen dus de noodzaak om hiervoor aparte hulpprogramma's aan te schaffen zal verminderen. Maar Uninstaller is preciezer dan Windows 95 in het bepalen wat er wel en wat er niet kan worden weggegooid - en kan dus meer weggooien - en zal ook op een computer met Windows 95 veel overbodige rommel weten te vinden.
Uninstaller is voor de gevorderde, heeft een handleiding van 174 pagina's en bezet zelf bijna vier MB op de harde schijf (dat heb je er zo uit), waarvan een halve MB voor de helpfunctie. Het programma is na installatie minutenlang bezig het harde schijf te inventariseren. Vermeldenswaard is nog dat Uninstaller zichzelf kan ont-installeren. Bij Quick-Ex moet je dat met de hand doen; in de handleiding staat hoe.