Top 1. De Microprocessor

De eerste elektronische digitale computer, de Eniac (1945), woog 30 ton. Hoewel computers in de jaren '50 en '60 snel kleiner en krachtiger werden, moesten ze uit veel onderdelen worden opgebouwd. Halverwege de jaren '70 werd de microprocessor ontwikkeld: in essentie een chip waarop alle rekenfuncties van een computer waren geïntegreerd. De assemblage van een computer werd nu zoveel simpeler dat goedkope massaproduktie mogelijk werd, en tegelijkertijd kon de computer zo klein en betaalbaar worden dat hij een interessant artikel werd voor een groot publiek.

De eerste microprocessor was de 8080 van Intel (1974). De opvolger, de 8088 (1978), werd het hart van de eerste pc van IBM. Een processor met de capaciteiten van de Eniac is nu zo groot als een vingernagel.

Top 2. De Tekstverwerker

De eerste computers kraakten getallen. Ze berekenden eigenschappen van bommen, banen van raketten en prognoses van verkiezingsuitslagen (al in de jaren '50!). Het was een flinke conceptuele stap naar het achter elkaar zetten van letters - niet bepaald een zware rekentaak. In de loop van de jaren '70, nog voor het tijdperk van de microcomputer, kwam dit in zwang.

Nu is tekstverwerken de computertoepassing. Iedereen die een computer heeft, schrijft ermee. Niemand koopt een computer zonder printer. Wie terug zou moeten naar de schrijfmachine of het handschrift, zou gek worden. Zie ook Flop 2.

Curieus genoeg geldt niet de tekstverwerker maar juist het rekenprogramma VisiCalc als de killer app (beslissende toepassing) voor de microcomputer. VisiCalc was de voorloper van de huidige spreadsheets, die net als tekstverwerkers in ieder kantoorpakket zitten.

Top 3. De Database

Ook databases horen bij de standaard kantoorsoftware, maar ze zijn minder populair. De reden dat de database hier een apart plekje krijgt, is dat veel toepassingen vermomde databases zijn. Adressenboekjes, agenda's, e-mailprogramma's, software voor het bijhouden van collecties, het zijn databases of ze bevatten er een. Zulke verzamelingen gegevens zouden ook in een algemeen database-programma te organiseren zijn, maar dat zou de gebruiker veel werk kosten. Voor deze populaire doeleinden maakt de markt dus speciale software, terwijl een algemene database wordt gebruikt voor specifieke problemen ('Hoeveel klanten hebben een betalingsachterstand van meer dan drie weken, en wat zijn hun adresgegevens?').

Talrijke sites op het World Wide Web (zie ook Top 8) waar je antwoord kunt krijgen op een zelf geformuleerde vraag (reisplanners) zijn loketten voor een database. Alles wat ordent, sorteert, combineert en filtert is een database. U zit in tientallen databases.

Top 4. Het BBS

Het 'gieten' van gegevens uit de ene computer in de andere was één gedachtensprong. Het besef dat dit niet via een speciale draad hoefde, en dat er een bestaand netwerk voor gebruikt kon worden, was een andere. Het idee tenslotte om ergens in dat bestaande netwerk, in casu het telefoonnet, een computer altijd paraat en bereikbaar te laten zijn als doorgeefluik in het verkeer tussen honderden, duizenden andere computers, was geniaal.

Bij een Bulletin Board System kun je vanaf eind jaren '70 bestanden en e-mail achterlaten voor een medegebruiker, die het materiaal kan ophalen wanneer het hem schikt. Wel even afspreken bij welk BBS je dat doet. Ook kunnen mensen die tegelijkertijd on-line zijn met elkaar chatten: babbelen via tekst op het scherm. BBS-en bestaan nog bij honderdduizenden. Het BBS is de voorloper van het netwerk, waarin veel computers permanent met elkaar verbonden zijn.

Top 5. Apple

De lijst cruciale bijdragen van Apple aan de computergeschiedenis is eindeloos. De eerste commercieel succesvolle microcomputer. De 3,5 inch diskette. En natuurlijk de doorbraak van de grafische interface met muis en ikonen, die tot in detail door andere fabrikanten is gejat. Niet alleen door Microsoft met Windows, maar ook door concurrenten als Atari en Commodore. De muis, de vensters, het klikken en slepen, het dubbelklikken… De na-apers hadden het best anders kunnen doen, maar dat deden ze niet. De muis had een bal kunnen zijn, een pen, een joystick. Voor dubbelklikken zijn later alternatieven bedacht maar het idee werd eerst gekopieerd. De menubalk bovenaan het scherm met uiterst links Bestand, is altijd klakkeloos overgenomen.

Ook Hypertekst, de methode om woorden, plaatjes en dergelijke op het scherm 'klikbaar' te maken en zo te laten verwijzen naar weer andere teksten, beelden of geluiden, is een vinding van Apple. Zie ook Top 8.

Top 6. Multitasking

Eerst zou hier een loflied komen op de harde schijf, die het eeuwig verwisselen van floppies of diskettes overbodig heeft gemaakt. Fundamenteler nog is bij nader inzien de mogelijkheid om verschillende programma's tegelijk te gebruiken: multitasking. Voorheen moest je het ene programma sluiten en dan het andere starten (nadat je de juiste diskette had opgezocht en geplaatst). Een tekstfragment knippen-en-plakken van een tekstverwerker naar een database, was onmogelijk. Dat moest eerst als apart tekstbestandje worden opgeslagen (op welke diskette?) en daarna geladen door het andere programma, als dat eenmaal was gestart. Tegelijkertijd een virusscanner, een tekstverwerker, een e-mailprogramma, een browser, een faxprogramma en een bestandsbeheerprogramma 'open' hebben - routine op de pc waarop dit artikel wordt geschreven - was niet eens science fiction. Het was ondenkbaar. Voor de pc-wereld kwam deze verworvenheid pas binnen bereik in 1990, met de komst van Windows 3.0

Top 7. Microsoft

Je kunt van Microsoft zeggen wat je wilt, de grote verdienste van het bedrijf is dat het standaardisatie van het besturingssysteem van bureaucomputers heeft afgedwongen. De kiem hiervoor is gelegd door IBM, dat de wereld veroverde met de pc (zie Flop 1). Microsoft heeft daarna alle pc-klonen ter wereld voorzien van MS-DOS en vervolgens van Windows. Wat ook de feilen van deze software mogen zijn, bijna alles is beter dan een wereld met vijf á tien verschillende systemen. Het kwam in de jaren '80 nog voor dat binnen een bedrijf de ene afdeling werkte met pc's, de andere met Apple en een derde met Atari. Om maar te zwijgen van de moeilijkheden die privégebruikers onderling hadden met het uitwisselen van programma's en bestanden. Dat is allemaal verleden tijd, dank zij de onvolprezen hebzucht van Bill Gates.

Top 8. Het World Wide Web

Voor 1993 was Internet een nuttige, maar obscure faciliteit voor wetenschappers. Met de opmaaktaal Html (zie Flop 5) en de eerste browser was het WWW en feit. Door te klikken kon je kijken in een computer in het ene land, en met de volgende klik zat je in een andere computer op een ander continent. Tekst, plaatjes, geluid, … kortom, hypertekst (zie Top 5). Miljoenen mensen zijn door het WWW nu aangesloten op Internet, en hebben dus ook bijvoorbeeld e-mail.

Je kunt kranten en naslagwerken raadplegen, radio luisteren en tv kijken, een eigen homepage maken, inkopen doen, desnoods bij een winkel in de VS. Overal vandaan kun je (vaak gratis) software ophalen om je pc beter te laten werken of om het nieuwste nieuwtje te proberen. Howel er ook kansen liggen voor Big Brother is het WWW het voorlopig hoogtepunt in de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van informatie.

Top 9. De CD-Rewriter

Het veelzijdigste apparaat na de computer zelf. Je kunt cd's kopiëren met muziek, software en data. Reservekopieën 'branden' van de inhoud van je harde schijf. Eigen muziek, video of software op cd zetten. Foto's scannen en naar cd kopiëren. Bestanden transporteren die te groot zijn voor een diskette of een e-mail: hupla, cd op de post.

En dat voor een afbraakprijs. Hardeschijfruimte is spotgoedkoop: een gulden of 75 per GB (1000 MB). Een herschrijfbare cd van 650 MB kost 20 gulden, dat is drie keer zo goedkoop. Een eenmalig beschrijfbare cd kost vijf gulden, tien keer zo goedkoop als een harddisk. En nog verwisselbaar ook! Een cd-brander kost 500 gulden. Een cd-rewriter is in zijn mogelijkheden te vergelijken met een homepage - al maken de meeste mensen domweg illegale kopieën.

Top 10. Kabel en ADSL

Een van de grootste problemen op Internet is bandbreedte. De verbindingen hebben niet genoeg capaciteit. Het is te vergelijken met de krapte in werkgeheugen die al minder erg wordt, en met de schaarste aan opslagruimte, die echt voorbij is. Zie Top 9.

Wat is de oplossing voor het bandbreedteprobleem? Een van de flessehalzen is de verbinding tussen consument en provider. ADSL kan de snelheid van een telefoonverbinding opvoeren van 56 kbit per seconde naar meer dan een Mbit per seconde - genoeg voor rechtstreekse video in tv-kwaliteit. Internet op de pc via de televisiekabel (niet te verwarren met Internet, bekeken via modem en tv-toestel, zie Flop 2) kan dat ook.

Jammer genoeg blijkt uit de praktijk dat er dan nog genoeg flessehalzen overblijven elders op Internet, bijvoorbeeld voor de deur van populaire sites. Meer daarover in de volgende 25 jaar.

Flop 1. MS-DOS

In 1980 ontwikkelde de markt voor 'microcomputers' zich explosief. IBM, op dat moment al decennia actief in computers, had zich tot dan toe bewust afzijdig gehouden. Nu bleek dat er miljoenen te halen waren, moest er snel een IBM-microcomputer komen. IBM had geen tijd om ontwikkelingswerk te doen en ging voor de meeste onderdelen de markt op. Ook voor een besturingssysteem. De auteur van het op dat moment populaire CP/M, Gary Kildall, gaf niet thuis. IBM vroeg Bill Gates of hij een besturingssysteem had. Ja hoor, loog Gates, en kocht van iemand anders voor een habbekrats een besturingssysteem genaamd QDOS: Quick and Dirty Operating System. De grootste flop van DOS ('Disk Operating System') is zijn succes: in alle opvolgers, tot en met Windows 98, moesten DOS-programma's bruikbaar blijven. Mede daardoor zijn alle versies van Windows nodeloos ingewikkeld en instabiel.

Flop 2. De Videowriter

Bij Philips had iemand rond 1985 een briljant idee: de meest gebruikte toepassing is de tekstverwerker, dus we maken een computer die alleen kan tekstverwerken. De Videowriter had een ingebouwd beeldscherm en dito printer, en een los toetsenbord. Hij was doodsimpel te bedienen en werkte altijd. Maar hij leed aan twee fatale fouten. Je kon teksten opslaan op diskettes, maar die waren niet te lezen door een pc. Stom, stom. Verder was Philips vergeten dat iedereen behalve schrijven ook nog wel iets anders doet op de computer, al is dat niet bij iedereen hetzelfde. Dus moest er toch een pc staan. Dus kwam er geen Videowriter, of werd hij snel weer afgeschaft.

Het is meestal een slecht idee iets moderns een ouderwetse vorm te geven (zie Flop 10). Een recent voorbeeld is Web TV: Internet via het televisietoestel. Veel makkelijker inderdaad, maar teveel een compromis om interessant te zijn.

Flop 3. Virussen

De eerste virussen doken op medio jaren '80. Het waren programmaatjes die zich aan een bona fide programma konden hechten, zichzelf konden kopiëren om weer andere programma's te infecteren, en daarnaast een of andere schadelijke werking hadden, zoals het beschadigen van bestanden. Inmiddels is er een waar scala aan destructieve software gemaakt door de zieke geesten van deze wereld. Schijven kunnen besmet zijn, programma's, documenten, Internetpagina's… Computergebruikers besteden onmetelijke hoeveelheden tijd en geld aan manieren om zich hiertegen te beschermen, of om schade te herstellen. Zonde.

Flop 4. De Computerexpert

Bestaat in vele ondersoorten. Alleen de mannelijke vorm is bekend; wijfjes zijn nog nooit waargenomen. De voortplanting is een mysterie. De Computerexpert kan gedijen door het minderwaardigheidscomplex van gewone pc-slaven. Weet niet zoveel als hij voorgeeft maar meer dan u. De roep verschilt per ondersoort. De afdeling automatisering als u een probleem meldt: 'Dat kan niet.' Als u hulp nodig hebt: 'We proberen vandaag te komen.' De verkoper: 'Deze is wat goedkoper, maar eigenlijk al verouderd.' De overbuurman: 'Als je de IRQ handmatig instelt, twee jumpertjes op het moederbord verzet, en het IPX/SPX protocol vervangt door NetBEUI, gaat-ie weer als een tierelier'. Het handige jongetje: 'Laat mij eens even.' De goeroe: 'Alles wordt digitaal.'

De Computerexpert komt voor in iedere habitat behalve in de politiek.

Flop 5. Microsoft

Beheerst de markt voor besturingssystemen en die voor kantoorsoftware, maar het is nooit genoeg. Op jacht naar de dominantie op Internet maakt Microsoft veel kapot. Het initiatief in 1995 voor een alternatief Internet, het Microsoft Network (MSN) mislukte gelukkig nog. Sindsdien probeert Microsoft binnen Internet verdeeldheid te zaaien. Standaarden als Html (de opmaaktaal waarin Webpagina's worden ontworpen) en Java (taal om Webpagina's eigen programmaatjes mee te geven) worden door Microsoft eerst omarmd en dan veranderd. Weg standaard. Gevolg is dat niet elke Webpagina goed te bekijken is met elke browser. De leidt tot veel frustratie bij makers en bekijkers van Websites.

Flop 6. Channels

Het World Wide Web hangt van modegrillen aan elkaar. De voorlaatste was push, oftewel channels: het automatisch binnenhalen van een site of een gedeelte daarvan, meestal met een krant-achtig karakter. Het leek of het nieuws naar je toe werd geduwd, vandaar 'push'. Er waren verschillende bronnen, de 'channels'. Het werkte slecht, het kostte veel tijd bij het downloaden, en het meeste las je niet.

Dit fenomeen heeft zijn stempel gedrukt op een complete generatie browsers (versies 4 van Netscape en Internet Explorer) én op Windows 98. Wie najaar 1998 of later een pc heeft gekocht en niet weet hoe hij de 'kanalenkiezer' moet verwijderen, ziet elke dag dit symbool van de vergankelijkheid der digitale dingen.

De jongste rage heet portals - veel bedrijven maken in hun streven naar klantenbinding van hun site een soort faciliteitencentrum waar bezoekers post, nieuws, winkels en dergelijke kunnen vinden. Dat gaat ook wel weer over.

Flop 7. E-commerce

Soms staat in de krant een succesverhaal over iemand die met een goed idee Internet is opgegaan en daar nu goed aan verdient. Veel talrijker zijn de personen en bedrijven die een site zijn begonnen omdat Maurice de Hond zei dat in cyberspace 'kansen liggen'.

De eenvoudige waarheid is dat het idee er éérst moet zijn. Dan volgt eventueel de vaststelling dat het geschikt is om op Internet te worden uitgevoerd, en daarna misschien het succes. Wie het woord van een profeet nodig heeft om zich op Internet te wagen heeft per definitie te weinig kennis van zaken om zich daar te handhaven.

En dan nog: als een goed idee succes heeft wordt het geïmiteerd, want bescherming van ideeën bestaat niet. En onmiddellijk dalen dan de marges naar bijna nul, omdat de klanten op Internet een goedkopere zaak meteen in de gaten hebben. E-commerce is een contradictie.

Flop 8. Het Millenniumprobleem

Hoewel de prijs van geheugen in de jaren '70 een goede reden was om jaartallen in twee cijfers weer te geven, is dit beslist de computerflater van de eeuw. Al in 1983 waren er programmeurs die het probleem voorzagen en er rekening mee hielden. In 1991 publiceerde Intermediair er een artikel over; andere bladen volgden spoedig. Toch zijn er nog altijd bedrijven en overheden die er niets aan gedaan hebben. Is men daar analfabeet èn contactgestoord of zo?

De ellende wordt vergroot doordat niemand precies weet wat er mis kan gaan. Daardoor worden er nu heel wat maatregelen genomen die straks misschien onnodig blijken te zijn geweest. De onzekerheid leidt tot nerveuze reacties zoals hamsteren, die de samenleving ook weer geld kosten.

Waar is eigenlijk het spaarbankboekje met het geld dat 25 jaar geleden aan geheugen is uitgespaard?

Flop 9. De Computerparadox

Dat is het raadselachtige verschijnsel dat nu al 25 jaar lang geld wordt gepompt in automatisering, zonder dat er een gunstig effect is op winsten of produktiviteit. Een deel van de verklaring wordt geleverd door de kosten van automatisering: een estafette van apparatuur, software, cursussen, en reorganisaties plus de kosten van consultants en een complete afdeling voor onderhoud van het computerpark en hulp aan de pc-werkers. Een ander deel van de verklaring is het feit dat voor zover er goedkoper wordt geproduceerd, de concurrentie dat uiteraard ook doet. Zo leidt automatisering tot lagere prijzen en niet tot hogere winstmarges. Het is dan: automatiseren of failliet gaan - als er iemand profiteert is het de klant.

Flop 10. De menselijke computer

Volgens de zieners gaat de computer spreken, luisteren, ons begripvol tegemoet treden ('Je bent van streek. Zal ik je afspraken afzeggen?'), met ons leefpatroon rekening houden ('Twéé slavinken? Op zondag komen de kinderen toch langs?') en meer van die menselijke dingen.

Elk van deze voorspellingen valt te ontzenuwen. Spraakcommunicatie omdat tikken en lezen nu eenmaal sneller gaat dan praten en luisteren, en rustiger is voor de omgeving. Begrip is onzin omdat dat zou irriteren. Sodemieter op, stuk ijzer! ('Neem me niet kwalijk, ik wilde je niet kwetsen…')

Het is een mallotig idee dat de computer zich niet zou mogen gedragen als een machine. We dossen een auto toch ook niet uit als paard? Een computer moet rekenen, ordenen, opslaan. God verhoede dat de computer datgene gaat doen waar de mens zelf goed in is. Anders gaan na de feitenkennis en het hoofdrekenen ook de sociale vaardigheden voorgoed teloor.

Het materiaal dat hier verkrijgbaar is mag worden gedownload, gelezen en zelfs gekopieerd, maar alleen voor eigen gebruik. Vermenigvuldigen met winstoogmerk is niet toegestaan. Alles is copyright Herbert Blankesteijn, tenzij anders vermeld.

• Terug naar het Computermenu.
• Terug naar het Hoofdmenu Archief Herbert Blankesteijn.