Waarom blijft de ondergang van de Titanic tot de verbeelding spreken? Het is de rijkdom aan dramatische gegevens: het grootste schip van haar tijd, onzinkbaar verklaard, de eerste reis en het recordaantal slachtoffers van 1500. Daarbij de manier waarop de slachtoffers vielen - er was te weinig ruimte in de reddingboten en veel mannen moesten afscheid nemen van hun vrouwen en kinderen. Sommige vrouwen weigerden hun man achter te laten en bleven. Sinds 1985, toen het wrak werd teruggevonden, is er bijna jaarlijks nieuw drama. Aanvankelijk in de vorm van beelden, later waren er ook opgehaalde voorwerpen, met als dieptepunt de pathetische live televisieuitzending waarin een kluis uit het wrak werd geopend. Deze maand begint in Londen een tentoonstelling van Titanic-relicten. Nieuwe ongelukken op zee brengen onmiddellijk weer de gebeurtenissen van 14 april 1912 in herinnering.
Waarschijnlijk is het toeval dat juist nu een CD-i is verschenen met het verhaal van deze klassieke maritieme ramp. Met een CD-i-speler en een televisietoestel kan elke consument zich nu zelf een weg banen door de historische feiten en achtergronden, persoonlijke geschiedenissen en het zoekwerk dat leidde tot de herontdekking van de restanten van het schip op vier kilometer diepte voor de kust van Newfoundland.
Sensationele nieuwe feiten moet niemand van deze CD verwachten. Hij is bedoeld als een televisieprogramma dat de geschiedenis van het schip samenvat, en is als zodanig uitstekend geslaagd. Bovendien hebben de makers creatief gebruikt gemaakt van de interactieve mogelijkheden. Het beschikbare beeldmateriaal is verdeeld in zeer korte fragmenten van ongeveer een minuut. Wie kiest voor een chronologisch opgebouwd programma ziet een ruime selectie daarvan. Maar het is ook mogelijk een bemanningslid of een bepaalde passagier te kiezen en die te volgen. Deze persoonlijke geschiedenissen beginnen vaak al ruim voor het vertrek en eindigen jaren na de ramp. Er zijn zelfs interviews met nog in leven zijnde overlevenden. Als kijker voel je je zo sterk persoonlijk betrokken. Een nadeel is dat je op den duur beelden gaat herkennen. Een andere uitsnede van een foto of tekening, of een compleet fragment dat je in een andere context al eerder hebt gezien. Maar dat is vergeeflijk. Natuurlijk is er geen overvloed aan historische foto's en prenten, laat staan aan bewegend beeld. Overigens is deze CD-i Engelstalig.
De Titanic wordt op een aangename manier in perspectief gezet. Het technologisch optimisme van de eeuwwisseling, de concurrentie tussen reders, de plannen voor en de bouw van het schip, alles verdeeld in hoofdstukjes die je kunt overslaan als je eerst de ramp zelf wilt zien. Er is ook een opengewerkte tekening waar je door klikken op bepaalde plaatsen iets te zien en te horen krijgt over de betreffende ruimte in de Titanic.
Al spelend en zwervend kom je soms heel saillante dingen te weten, die niet tot ieders parate kennis zullen behoren. Zo had de Titanic twee zusterschepen. De eerste was de Olympic die eerder dan de Titanic in de vaart kwam en tot in de jaren '40 als 'Old Reliable' in functie bleef. Gezagvoerder was aanvankelijk kapitein Smith, die met de Olympic enkele ongelukjes en bijna-ongelukken meemaakte, voornamelijk als gevolg van de zuiging van het monumentale schip, dat complete andere schepen naar zich toe slorpte. Bij de afvaart van de Titanic overkwam het Smith opnieuw. Het scheelde een meter. Het andere zusterschip was de Brittannic, die aanvankelijk de Gigantic zou heten (al ontkende de reder dat). Na het vergaan van de Titanic werd de naam vanwege de onprettige gelijkenis veranderd. De Brittannic liep in 1916, gevorderd voor oorlogsdoeleinden, op een mijn en zonk, met aan boord twee overlevenden van de Titanic.
De onzinkbaarheid was niet door de reder bedacht. Het was de pers die deze eigenschap verzon en steeds verder overdreef. De 'waterdichte compartimenten' waaraan het schip zijn onzinkbaarheid zou danken waren niet zo waterdicht als wel wordt verondersteld. Ze waren namelijk open aan de bovenkant! Zodra er genoeg vakken lek waren (het maximum was vijf), konden ze overlopen, met fatale gevolgen.
Enkele jaren voor de ramp verscheen een roman, 'Futility' met een verhaal dat tot in allerlei griezelige details met dat van de Titanic overeen komt, inclusief het tekort aan reddingboten. In het geval van de Titanic gingen de meeste boten dan ook nog half gevuld te water. Mannen werd verboden in te stappen, omdat het devies 'vrouwen en kinderen eerst' wat al te letterlijk werd genomen. De meeste reddingboten deden geen moeite om, na het zinken van het schip, nog overlevenden uit het water te halen. Tot twee maanden later dreven er nog lijken van door de kou gestorven slachtoffers in hun zwemvesten in de Atlantische oceaan rond.
De beelden uit 1986 van het wrak op de zeebodem zijn schokkend. Natuurlijk de twee schoenen, keurig naast elkaar met de punten van elkaar wijzend. Het lichaam dat ze droeg is volledig verdwenen. Maar ook het schip zelf, het serviesgoed en het bekende poppehoofd missen hun uitwerking niet. Een tekening van het wrak kan op dezelfde manier worden beklikt als die van het gloednieuwe schip, waarna je onderwaterbeelden te zien krijgt van het gekozen gedeelte. Dat is een goed idee, maar soms levert dat weinig op en is het enige wat je verneemt: 'Achter deze patrijspoort bevindt zich wat er over is van...' of: 'Dit etensbord is hoogstwaarschijnlijk afkomstig van...' Dat is, gezien de kwaliteit van de rest, teleurstellend.
De vinder van het wrak, de Amerikaan Ballard, vond dat de overblijfselen op de bodem, als monument voor de slachtoffers, met rust moesten worden gelaten. Niets mocht worden verplaatst of meegenomen. Al wordt dit op de CD-i nergens met zoveel woorden gezegd, dit respect is impliciet wel aanwezig. Des te onbegrijpelijker is het dat de latere verzamelwoede van Ballards Franse ex-medewerkers volstrekt niet aan de orde komt, noch in tekst, noch in beeld. Hoe verwerpelijk het ook is dat de rust van het wrak is geschonden, deze operaties maken nu deel uit van de geschiedenis en hadden niet mogen ontbreken. De produktietijd van een CD-i kan geen excuus zijn; de eerste voorwerpen kwamen al in 1987 boven water. Het is waarschijnlijker dat de uitgever het met de Fransen niet eens is kunnen worden over de rechten. Afgezien van dit vervelende manco is 'Titanic' zeer de moeite waard.
Terug naar het Hoofdmenu Archief Herbert Blankesteijn.