EXIT - De Philips P2000
Een computer waar je mee kon gooien
Herbert Blankesteijn, NRC Handelsblad 31-7-'99
Een leuk voorbeeld van wat hij ermee heeft gedaan? Klaas Robers hoeft geen seconde na te denken. 'Ik ben radioamateur en ik heb destijds een cursus Morse ontwikkeld. Er staat nog steeds onder een mast bij de Technische Universiteit een P2000 met mijn cursus erop, die drie keer per dag automatisch start en een uitzending van een half uur verzorgt in een straal van 100 km rond Eindhoven. Ik ben daar al zeker anderhalf jaar niet meer geweest.'
Robers werkte in 1980 bij het Natuurkundig Laboratorium van Philips, evenals zijn collega Dirk Kroon. Ze werden enigszins overvallen door het verschijnen van de P2000, vertelt Kroon: 'Er kwamen berichten van Philips in Wenen dat ze daar, min of meer op eigen houtje, een homecomputer hadden ontwikkeld. Klaas Robers zei: "Als de commerciëlen van Philips zich daar meester van maken loopt het niet goed af. We moeten een club oprichten." En hij kreeg gelijk. Philips Den Haag zei dat het een computer was voor de professionele markt. Philips Eindhoven zei: consumentenmarkt. De grootste concurrent van Philips is altijd Philips zelf. Maar onze club had op zijn hoogtepunt 20.000 leden en een eigen winkel.'
De P2000 was een computer op basis van de Z80-processor, die bijvoorbeeld ook in de homecomputers van Sinclair zat. Het eenvoudigste model was de P2000T (er waren ook een M, een B en een C) Het vrij toegankelijke geheugen was standaard 16 kilobyte. Een bijzondere eigenschap van de 'T' die door alle gebruikers werd en wordt geroemd was de ingebouwde cassetterecorder. De gewone audiocassetterecorder werd veel gebruikt voor gegevensopslag bij homecomputers; een drive voor floppy disks was duur. Nadeel van de cassetterecorder was, dat het moeilijk was een bestand te vinden (je moest met de hand spoelen en zelf letten op de tellerstand). Bij de P2000 was dit geautomatiseerd. Je hoefde alleen de naam van een bestand in te tikken, dan werd het door de computer opgespoord. Bij opslaan van een bestand zorgde de besturingssoftware ervoor dat bestanden verderop op de band niet per ongeluk werden gewist.
Aanvankelijk kostte de machine bijna 3000 gulden. De P2000-club kreeg er vijftig voor 500 gulden per stuk, die toegewezen werden aan aspirant-leden met programmeerervaring, met "originele ideeën over het gebruik van de thuiscomputer" of met schoolgaande kinderen. Kroon produceert een lijst met programma's die in de loop der tijd door de leden zijn gemaakt. Allerlei spelletjes natuurlijk, huishoudelijke zaken als het beheer van de wijnkelder, het ontwerpen van borduurpatronen en een zoekprogramma voor dia's, software voor onderwijs en wetenschap, bijvoorbeeld het overhoren van aardrijkskunde en het oplossen van wiskundige vergelijkingen - en opmerkelijke wapenfeiten als een programma voor het maken van een register van een boek, en een voor het "printen op afstand via de telefoon", wat we tegenwoordig faxen noemen. Kroon: 'Op een keer kwam ik op het vliegveld Welschap. Aan de Teletekstachtige schermen van de vluchtinformatie kon ik zien dat daar een P2000 achter zat. Ik ben naar binnen gelopen en heb gezegd: "Ik maak wel wat beters." Die software is tot 1997 in gebruik gebleven.'
De P2000 had een slot voor insteekmodules met software. Op die manier belastte een programma het werkgeheugen niet. Ook bijvoorbeeld een diskette-eenheid of een modem kon daarop worden aangesloten. De club van Robers en Kroon kon goedkoop aan een voorraadje modems komen en begon prompt een systeem om telefonisch programma's uit te wisselen. 'We hadden in 1983 zelfs een soort e-mail, nog voordat het woord bestond,' zegt Robers vergenoegd.
Het uitwissen van zelfgeschreven software was een probleem voor bezitters van computers van een verschillend type. Alle microcomputers werden geprogrammeerd in dialecten van de taal Basic, maar deze verschilden te veel. Het radioprogramma Hobbyscoop zond al software uit voor Apple II en andere hobbycomputers van dat moment. Geknars in de ether, dat op cassette kon worden opgenomen en dan wonderwel werkte - als het in het juiste dialect was voor je computer. Robers: 'Je moest maar hopen dat er iets voor jouw merk werd uitgezonden. Ik verwachtte niet dat we daar met de P2000 nog tussen kwamen, dus heb ik een oplossing bedacht voor die spraakverwarring.' Robers' uitvinding, Basicode, was een soort Esperanto voor microcomputers waardoor iedereen op zijn eigen machientje voor alle computeraars bruikbare software kon maken. De standaard werd door Hobbyscoop omarmd en heeft jarenlang gefunctioneerd op een steeds groter aantal merken en typen computers.
De keus om Philips-mensen met kinderen in staat te stellen met de P2000 kennis te maken hielp bij het veroveren van het onderwijs. Een eigenschap van de P2000 zelf die van pas kwam op scholen, noemt Kroon: 'Op de Firato vroeg een onderwijzer wat er zou gebeuren als-ie op de grond viel. Nou, dit, zei een collega en liet er een vallen. Hij bleef gewoon werken. Je kon ook met je vuist op het toetsenbord rammen zonder dat het kwaad kon.' De P2000 was geruime tijd de meest gebruikte computer op scholen.
Mr P. Schim van der Loeff, destijds advocaat in Den Haag, gebruikte een P2000 voor het tikwerk in zijn praktijk, maar ook om kinderen uit de buurt te helpen bij het leren rekenen. 'Ik zat dan rustig te lezen in het juristenblad, en ik hoorde het ene piepje voor een goed gemaakte som en een ander geluid bij een fout. Als de goede piepjes minder vaak kwamen legde ik het blad weg en ging ik eens kijken wat er was. En dan kon ik fris en met engelengeduld het een en ander uitleggen.' Een 50-jarige leraar klassieke talen bracht hij op het idee om drukwerk waarin verschillende alfabetten gebruikt moesten worden (waarvoor aanvankelijk verschillende schrijfmachines gebruikt moesten worden), op een P2000 te maken. 'De man ging hier zelf software voor schrijven en ontwikkelde zich tot een ware whizkid.'
Robers verlangt nog wel eens terug naar vroeger dagen. 'Het zelf programma's schrijven, dat heb je niet meer. Wij hadden in de club een systeem om elkaars programma's te beoordelen. Dat ging met een lijvig beoordelingsformulier met vragen als: Doet het wat je verwacht? Kun je doen wat je wilt? Reageert het adequaat? De eerste keer dat je zoiets terugkreeg dacht je: waar bemoeien ze zich mee? Maar op die manier werd de software een ordegrootte beter dan je het eerst had gemaakt. Confectiesoftware van nu reageert anders dan je wilt en doet niet wat het moet doen. Ik mis de perfectie van toen en de samenwerking met andere hobbyïsten.'
Het materiaal dat hier verkrijgbaar is mag worden gedownload, gelezen en zelfs gekopieerd, maar alleen voor eigen gebruik. Vermenigvuldigen met winstoogmerk is niet toegestaan. Alles is copyright Herbert Blankesteijn, tenzij anders vermeld.