Een computer- en muziekenthousiast met de schuilnaam Fraude joeg dit najaar artiesten en platenmaatschappijen de stuipen op het lijf door splinternieuwe cd’s van bekende artiesten gratis in digitale vorm aan te bieden via zijn homepage. Eerst was Marco Borsato het slachtoffer, daarna de groep De Dijk. De site van Fraude werd meer dan eens afgesloten, mogelijk om juridische redenen, misschien ook omdat hij meer dataverkeer teweegbracht dan de provider kon of wilde verwerken. Maar de piraat was handig genoeg om steeds weer ergens anders onderdak te vinden. De schade die zijn actie heeft aangericht is moeilijk meetbaar, maar het valt aan te nemen dat, doorkopiëren meegerekend, duizenden mensen zo gratis aan een complete cd zijn gekomen. Wat meer is, Fraude's actie is het topje van een ijsberg. Er zijn er duizenden zoals hij, en dat maakt de muziekindustrie uiterst nerveus.

Muziek in cd-kwaliteit via Internet verspreiden was tot voor kort ondoenlijk. Een volle cd bevat ongeveer 650 megabyte (MB) aan gegevens. Het downloaden via Internet van een dergelijke berg data zou met ISDN-snelheid (64 kbit dus 8 kbyte per seconde) ongeveer een etmaal kosten. Alleen al aan telefoontikken zou dit meer kosten dan de Nederlandse prijs van een cd. De sleutel tot de huidige hausse in het illegaal kopiëren van muziek is de ontwikkeling van de compressiemethode Mp3. Mp3 staat voor Mpeg-1 layer 3 en toegepaste techniek is familie van de succesvolle Mpeg-standaard voor het comprimeren van videobeelden. Met Mp3 kan een stuk muziek (of wat voor geluid dan ook) worden gecomprimeerd tot een tiende van de hoeveelheid data, waarbij de cd-kwaliteit vrijwel wordt behouden. Dit is weinig minder dan een revolutie.

De tijd, nodig om een complete cd te downloaden wordt teruggebracht tot een paar uur. De bijbehorende telefoonkosten zijn in de avonduren een paar gulden. De introductie van de mp3-standaard, ongeveer een jaar geleden, heeft geleid tot een golf programma's die cd-rippers worden genoemd. Deze software is vaak gratis op Internet te krijgen en kan de muziek van een cd die in de lade van de cd-romspeler zit, inlezen op de harde schijf. De ultieme cd-ripper van het moment, Music Match Jukebox, zet na één handeling van de gebruiker in een kwartier tijd alle nummers van een cd om in aparte mp3-bestanden, en organiseert een en ander desgewenst in een database. De Music Match Jukebox kost dertig dollar maar ironisch genoeg zijn van dit programma ook gekraakte versies in omloop. Dergelijke software kan niet worden verboden omdat het legaal is voor eigen gebruik kopieën te maken.

In de praktijk is het makkelijk de aldus gemaakte gecomprimeerde bestanden op een Internetsite te zetten - tenslotte heeft iedereen met een Internetabonnement ook een hoeveelheid schijfruimte bij zijn provider. Dat is zelden genoeg voor een complete cd in mp3-vorm, maar er zijn bedrijven, zoals Tripod en Geocities, die aan iedereen gratis ruimte voor homepages weggeven. Muziekliefhebbers blijken grote behoefte te hebben hun favoriete muziek met anderen te delen, ook al benadelen ze hun idolen ermee. Door de belangstelling zijn veel sites waar muziek in deze vorm te vinden is, nagenoeg onbereikbaar - waardoor het bemachtigen van de muziek juist weer problematisch en duur wordt, althans voor thuisgebruikers. Mensen met een vaste en snelle netwerkverbinding op het werk kunnen elke dag een cd'tje downloaden, zolang de afdeling Automatisering er geen stokje voor steekt.

In nieuwsgroepen op Internet, te vergelijken met prikborden, wordt opgrote schaal mp3-muziek uitgewisseld. Met een cd-recorder kun je software en audio-cd's kopiëren, maar op een blanco cd kun je ook gedownloade muziek in mp3-formaat vastleggen. Je krijgt dan een cd-rom die alleen valt af te spelen op een computer, maar door de hoge compressie kan er tien uur muziek op één schijfje. Op een beschrijfbare DVD (nog niet op de markt) zou zelfs honderd uur of meer passen - een uitdaging voor het voorstellingsvermogen.

Om de mp3-bestanden vanaf de harde schijf via de geluidskaart van de pc ten gehore te brengen is een afspeelprogramma nodig. Zulke software is volop verkrijgbaar op Internet. Een pc valt ook met een eenvoudig snoertje op de stereo aan te sluiten (als die niet te ver weg staat). Tijdens het schrijven van deze regels speelt de computer een met de muis bij elkaar geselecteerde collectie arbeidsvitaminen van de harde schijf en de cd-rom.

Welke gevolgen heeft een en ander voor de verkopers van muziek? Platenmaatschappijen en auteursrechtorganisaties verzetten zich fel. Ze jagen op sites op Internet waar auteursrechten worden geschonden en ondernemen potsierlijke pogingen de introductie van afspeelapparatuur voor Mp3 te verhinderen. De Rio, een soort walkman voor mp3-bestanden waarvan het geheugen met telkens nieuwe mp3-muziek kan worden geladen, is in de VS tien dagen lang verboden geweest door een actie van platenmaatschappijen. Uiteindelijk oordeelde de rechter dat dit onzin was: niet het bezit van messen moet bestreden worden, maar het crimineel gebruik ervan. Perfecte publiciteit voor het nieuwe apparaatje. Inmiddels heeft een Koreaanse fabrikant een cd-speler voor de stereo-installatie aangekondigd, die cd-roms met mp3-materiaal kan afspelen - waarmee een pc niet meer nodig is.

De platenmaatschappijen en hun consorten maken zich terecht zenuwachtig. De klassieke manier van muziek verspreiden zal op de helling moeten. Maar een verdedigende, repressieve tactiek is zinloos. Internet en de computergebruiker zijn oncontroleerbaar.

In een economische helikopterview zien de zaken er zonnig genoeg uit. Mensen kopiëren muziek omdat het niets kost, niet omdat ze de cd wilden kopen. Een kopie betekent dus niet zomaar gederfde inkomsten, zoals vaak wordt gesuggereerd. Verder fungeren veel mp3-bestanden juist als reclamespots voor cd's die in de handel zijn. Maar bovendien leidt Mp3 tot nieuwe bestedingen. Ondergetekende geeft sinds de ontdekking van dit fenomeen meer aan muziek uit dan ooit. Er is een snellere modem gekomen, er zijn stapels blanco cd's aangeschaft, de telefoonrekening is geëxplodeerd door het vele downloaden. De aanschaf van een nieuwe pc is naar de top van het prioriteitenlijstje gegaan. Platenmaatschappijen kunnen moeilijk telefoontikken gaan verkopen (hoewel, wie doet dat niet tegenwoordig) maar in plaats van te zeuren zouden de traditionele muziekverkopers zich beter kunnen toeleggen op de verkoop van muziek in mp3-formaat, van mp3-afspeelapparatuur en beschrijfbare cd's. Auteursrechtorganisaties, inclusief die voor software zouden kunnen ijveren voor een heffing op blanco cd's, zoals die ook bestaat voor cassettes. Net als bij cassettes is het gebruik van lege cd's voor opname van eigen materiaal (zelfgemaakte geluidsopnamen of reservekopiën van computerbestanden) minimaal. Iedereen kopieert er auteursrechtelijk beschermde software en muziek mee.

Een opmerkelijke ontwikkeling in dit verband is dat musici in principe zonder platenmaatschappij kunnen. Niet alleen is het mogelijk in bescheiden oplagen zelf audio-cd's te fabriceren, ook kunnen bands reclame voor zichzelf maken door via een eigen site één of enkele nummers gratis te verspreiden. Op de centrale site voor mp3-muziek, www.mp3.com, is zelfs een cd-rom te bestellen met maar liefst 150 songs door een groot aantal bands die daar gewoon toestemming voor hebben gegeven. Ze hebben daar alleen maar bij te winnen. Voor zo'n cd betaal je 20 dollar, veel minder dan het zou kosten om al die muziek te downloaden, zelfs in mp3-formaat. Het lijkt erop dat artiesten beter zijn in het grijpen van nieuwe kansen dan platenmaatschappijen.

Bij het comprimeren van muziek tot mp3-formaat wordt informatie weggegooid. Daarbij wordt rekening gehouden met de eigenaardigheden van de zintuigen: alleen die data die toch helemaal of grotendeels aan de menselijke waarneming ontsnappen worden prijsgegeven. Zo kunnen tijdens en kort na een hard geluid zachtere geluiden van nabijgelegen frequenties worden weggelaten. Die hoor je toch niet.

Inmiddels staat de techniek niet stil. Enkele weken geleden is er alweer een nieuwe compressiemethode gelanceerd: Vqf, Vector Quantization Format. De bestanden daarvan zijn zo'n 30 % kleiner dan die van Mp3 en de geluidskwaliteit is zelfs nog wat beter, vooral in de hoge tonen. Een liedje van krap drie minuten past hiermee bijna op een diskette van 1,4 MB. Op een moment dat Internet niet te druk is maakt een bezittern van een ISDN-verbinding kans dit te downloaden in minder tijd dan het nummer zelf duurt. Radio in cd-kwaliteit gloort daarmee aan de horizon.

Het materiaal dat hier verkrijgbaar is mag worden gedownload, gelezen en zelfs gekopieerd, maar alleen voor eigen gebruik. Vermenigvuldigen met winstoogmerk is niet toegestaan. Alles is copyright Herbert Blankesteijn, tenzij anders vermeld.

• Terug naar het Computermenu.
• Terug naar het Softwaremenu.
• Terug naar het Hoofdmenu Archief Herbert Blankesteijn.