Op 20 februari 1817 werd door het Ministerie van Marine een collectie in het leven geroepen van modellen die te maken hadden met scheepsbouw en maritieme werken: de Marinemodellenkamer. Het was een initiatief van koning Willem I om de technologische ontwikkeling te stimuleren, al heette dat toen vast nog niet zo. Daarnaast was de verzameling publiek toegankelijk en had ze dus een soort PR-functie.
De Marinemodellenkamer bestond tot 1889, toen de collectie door het Ministerie van Marine werd afgestoten. Tot 1927 was de hele verzameling in het Rijksmuseum te bewonderen, maar daarna stond alleen nog een selectie op de afdeling Nederlandse Geschiedenis. Het grootste deel van de 1600 stukken, uit het tijdvak van 1689 tot 1885, verdween in de depots om daar tot de huidige dag niet meer uit te komen. 'Ongeveer tien jaar geleden (in 1984) was de collectie zodanig verwaarloosd en beschadigd, dat zij een enorme berg onidentificeerbare en complexe voorwerpen en onderdelen vormde, een gigantische legpuzzel waarvan het belang geheel duister was,' schrijven de beheerders nu, na een grootscheepse rehabilitatie. Ze doen dat op een CD-ROM waarop de hele opgekalefaterde inventaris van de Marinemodellenkamer te pronk wordt gezet.
Je staat er van te kijken hoeveel soorten modellen er zijn. Pronkmodellen vormen maar één van de vele belangrijke categorieën. Er zijn werfmodellen, die mogelijk in het ontwerpproces een rol speelden, instructiemodellen, demonstratiemodellen, octrooimodellen, reconstructiemodellen en nog veel meer. Behalve informatie over het soort model geeft de CD de maten van elk model, alsmede de vermoedelijke schaal. Daarnaast zijn de modellen herenigd met hun technische documentatie: de technische tekeningen waren verspreid geraakt over drie verschillende instituten buiten het Rijksmuseum. Deze technische tekeningen zelf zijn helaas niet opgenomen; wel is er kennelijk gebruik van gemaakt bij het identificeren van de modellen en bij het samenstellen van de begeleidende teksten. Je moet overigens wel goed thuis zijn in het zoutwaterjargon om die teksten te begrijpen: 'Zeeg naar achteren iets oplopend, één berghout. Gepiekt rondspant.' Dat soort beschrijvingen.
Zo worden enkele honderden scheepsmodellen gepresenteerd, maar ook onderdelen en instrumenten, wapens, kledingstukken, gereedschap en installaties, en schilderijen. Van de meeste voorwerpen staat een mooie zwartwit foto op de CD. En verder natuurlijk de faciliteiten die op een CD-ROM horen: zoekmogelijkheden, 'hyperlinks' die je met een klik van A naar B brengen, een videofilmpje, mogelijkheid om tekst te kopiëren enzovoorts. Het is een vorm van illusionisme: een collectie in depot houden en toch ten toon stellen.
De CD-ROM kost 184,50 voor particulieren en 300 gulden voor bibliotheken en instellingen. De netwerkversie kost 600 gulden.Verkrijgbaar bij Rijksmuseum, boekhandel of uitgever: MMF Publications 0252-417250