Steenmeijer maakt varianten op de Friese staartklok, al zijn ze niet altijd als zodanig te herkennen. De tijd wijzen in ieder geval niet aan. Een ervan wordt niet aangedreven door het zakken van een gewicht, maar door zelf als een wagentje een glooiïng af te sukkelen. Een andere uurwerker heeft een horizontale slinger, ongeveer als een wip. 'Ik wilde eens zien hoever ik kon gaan voordat het niet meer werkte,' deelt de maker laconiek mee. En het werkte toch weer - niets aan te doen. Een andere specialiteit van Steenmeijer zijn de 'pi-meters'. Deze apparaatjes vergelijken de omtrek en de middellijn van een cirkel met elkaar. 'De bedoeling is dat je er een op de schoorsteenmantel hebt, zodat je elke dag kunt controleren of pi niet is veranderd,' verklaart de kunstenaar. Hij heeft een analoge pi-meter, met wijzers, een digitale versie, en zegt te werken aan een draagbaar 'reismodel'.

De kunstenaars zijn met grote, soms lawaaiïge en altijd speelse objecten op Magiorama nadrukkelijk aanwezig. Een klapwiekende machine - werkelijk door zijn eigen vleugelslag aangedreven - gaat heen en weer langs het plafond. Om de paar minuten verheft zich een meer dan manshoge roze opblaaspoes boven de hoofden van het publiek. Bezoekers kunnen een proefritje maken op, of liever in een fiets waarbij de berijder tussen de twee wielen onder de as hangt. Een als laboratorium ingerichte ruimte blijkt een muziekinstrument te zijn: verborgen hamertjes bespelen de potten en flessen op de kastplanken.

Geluidskunstenaar Ad van Buuren laat muziek maken door zelfgebouwde neurale netwerken: schakelingen waarvan de elementen elkaar op een chaotische manier beïnvloeden. Hij heeft ze niet gemaakt van transistoren, zoals gebruikelijk, maar van relais, zodat het mechanische gerikketik van de onderdelen zich vermengt met de klanken uit de luidsprekers. Bandrecorders herhalen en vervormen de klanken, en tientallen lampjes zorgen voor een vrolijk kerstboom-effect. Een stand verderop vertoont Peter van der Heijden wel zeer oorspronkelijke vloeistofdia's. Ze bevatten water en levende have, zoals minuscule slakjes en larven van de dansmug of de libelle. Op het projectiescherm is elk detail te zien van de anatomie en de bewegingen van de beestjes. 'Heel wat rustiger dan de televisie,' stelt Van der Heijden tevreden vast.

Op de 6000 m2 vloeroppervlak is ook volop ruimte voor meer serieuze wetenschap en techniek. Maar speels blijft het. De Universiteit Twente laat bezoekers een treintje besturen en muziekinstrumenten bespelen met behulp van elektrische signalen uit spieren. Met dezelfde techniek maakt men in Twente besturingen voor protheses. Op de expositie 'Mathematik zum Anfassen', beschikbaar gesteld door de universiteit van Giessen in Duitsland, kun je spelen met wiskundige objecten, begrippen.en puzzels. Dobbelstenen, spiegels en blokkendozen maken deel uit van het materiaal. De Britse collectie 'Science Projects' bestaat uit tientallen doe-het-zelf natuurkundeproefjes die verrassende verschijnselen laten zien met licht, geluid, elektriciteit, magnetisme, materialen en het menselijk lichaam. Het is maar een greep.

Samensteller Wim Jonker is toe aan zijn derde Magiorama: eerdere afleveringen waren er in 1990 en 1995. Hij verwacht opnieuw 'vele tienduizenden' bezoekers. Hij is vooral trots op de bijdragen van de kunstenaars en op de twee buitenlandse exposities, die voor het eerst buiten hun land van herkomst te bewonderen zijn. Jonker propageert het plezier in wetenschap, techniek en kunst. 'Ik wil harten sneller laten kloppen, daarom moet ook de kunst erbij. Het moet niet educatief overkomen. Het kan geen kwaad kennis te maken met de harde kanten van de wetenschap, maar we hebben ook poëtisch werk, waarvan je haast niet kunt zien wat het met wetenschap of techniek te maken heeft.

'Onze maatschappij is helemaal verknoopt met wetenschap en techniek, terwijl tegelijkertijd men zich ervan afkeert. Ik wil laten zien dat dit een wezenlijk onderdeel van de cultuur is. He helpt niet als je tegen jongeren roept dat je veel geld kunt verdienen als je natuurkunde gaat studeren. Ik hoop dat een emotionele aanpak wel werkt. Met alleen ratio kom je er niet.'

In de catalogus van Magiorama stelt Jonker vast dat machines of gebruiksvoorwerpen in een museum beleefd kunnen worden als kunst, terwijl kunstwerken op een manifestatie als Magiorama niet gauw gezien zullen worden als instrumenten of handige dingen. 'Het wordt misschien wel tijd voor een expositie van onverdunde wetenschap en techniek in een museum voor moderne kunst.'

Kunst of wetenschap? Aardig om deze vraag eens te overpeinzen op de rug-aan-rugtandem. De ene berijder rijdt voorwaarts, de andere achteruit, en elk kan zijn eigen versnelling kiezen.

Magiorama duurt tot en met 31 oktober.

Dit artikel mag worden gedownload, gelezen en zelfs gekopieerd, maar alleen voor eigen gebruik. Vermenigvuldigen met winstoogmerk is niet toegestaan. Copyright Herbert Blankesteijn.

• Terug naar het Wetenschapmenu.
• Terug naar het Populariseermenu.
• Terug naar het Hoofdmenu Archief Herbert Blankesteijn.