Zelfs gratis wc-papier
Herbert Blankesteijn, Intermediair 9-12-'99
Bij de gratis vloedgolf die over ons heen komt, vragen veel mensen zich af hoe dit kan. Meestal is daar een keurig antwoord op te geven. Gratis mobiele telefoons worden betaald uit uw gesprekskosten - u krijgt dat apparaatje dus in feite op afbetaling. Gratis internet wordt bekostigd uit de waarde van uw gegevens. Uw (mail-)adres is geld waard omdat men u reclame kan sturen; uw gedragspatroon heeft waarde omdat dan de reclame meer kans heeft op succes, en beide kunnen ook nog eens worden doorverkocht. U betaalt dus in natura en de dienst die u krijgt is materieel gesproken werkelijk gratis.
Gratis nieuws op internet wordt meestal betaald uit advertenties. Uiteraard worden de kosten die de adverteerder maakt, doorberekend in zijn product. Het mooie daarvan vind ik dat je kunt besluiten het geadverteerde juist niet te kopen: de gratis dienst zelf geeft je de informatie die je nodig hebt om ook in tweede instantie niet te betalen! Dit zou ook een groot voordeel zijn van gratis commerciële televisie (betaalde commerciële tv hebben we intussen ook), ware het niet dat de kwaliteit daarvan te slecht is om van het voordeel gebruik te maken.
Hoewel het zoeken naar het mechanisme achter een gratis dienst dus enig nut heeft, beschouw ik het als terugstaren naar het verleden, toen de dingen nog geld kostten. Daar moeten we mee ophouden; gedane zaken nemen geen keer. In plaats daarvan tuur ik liever de toekomst in en stel ik de vraag: wat zou er nog meer gratis kunnen? Als in winkels op Internet artikelen onder de kostprijs worden verkocht, zodat de exploitant kan verdienen aan advertenties voor het toegestroomde publiek, waarom zou dat dan in de buitenwereld niet mogelijk zijn? Waarom kan de plaatselijke autodealer geen Jaguars weggeven, en de de kosten dekken met een paar billboards voor inlegkruisjes, desnoods op de auto's zelf?
Het voorbeeld noemen is het antwoord geven. Het gratis artikel moet goedkoop zijn en de advertentie moet een hoog rendement hebben: een produkt met een hoge marge en een groot, ontvankelijk publiek. Een voorbeeld van wat ons te wachten staat zag ik pas in een verrukkelijk berichtje in de krant. Een Duits bedrijf gaat gratis wc-papier maken, bedrukt met reclame. Dat staat borg voor satisfactie: als een advertentie je ergert, veeg je er met des te meer genoegen je gat mee af.
Dat brengt me op een idee. In de kastjes van keukens en badkamers staat het vol produkten met een lage prijs en hoge zichtbaarheid. Die zijn altijd bedrukt met reclame voor zichzelf. Wat onzin is, want als die potjes en flessen daar staan, hoef je de consument niet meer te overtuigen. Je moet de jam en de tandpasta dus bedrukken met reclame voor andere artikelen. Gratis tandpasta met reclame voor Jaguars. Gratis jam met reclame voor tandpasta. Gratis inlegkruisjes met reclame voor jam. Enzovoort. En alles dus betaald door de kopers van Jaguars.
Soms zijn de dingen zo eenvoudig.
Het materiaal dat hier verkrijgbaar is mag worden gedownload, gelezen en zelfs gekopieerd, maar alleen voor eigen gebruik. Vermenigvuldigen met winstoogmerk is niet toegestaan. Alles is copyright Herbert Blankesteijn, tenzij anders vermeld.