Tenminste, dat vinden we hier en nu. De rol van het auteursrecht in onze samenleving is een vrij toevallige. Tot voor een paar eeuwen speelde het auteurschap in Europa een geringe rol. Daardoor hebben we nu Rembrandts waarvan de bijdrage van de meester zelf onduidelijk is, en Canterbury Tales waarvan we geen originele versie kennen, als die ooit heeft bestaan. In het hedendaagse Japan schijnt kopiëren hoger in aanzien te staan dan scheppen.

Tegelijkertijd heeft het huidige auteursrecht tekortkomingen. Een is, dat een werk alleen een marktwaarde krijgt. Juist als het gaat om dingen waar het auteursrecht op van toepassing is, vaak kunstzinnige uitingen, is dat een dubieuze norm. Niet dat ik iets beters weet, en de wereld is onrechtvaardig; als ik maar mag vaststellen dat het auteursrecht daar het nodige aan bijdraagt. Sommige auteurs kunnen onverdiend rijk worden, terwijl andere met lege handen blijven staan. Het helpt als je past in een trend, geboren bent in het juiste taalgebied, of een mooie vrouw bent.

Maar goed, je kunt volhouden dat tussen de Beatles en de sappelaars een menigte zit waarvoor het auteursrecht prima werkt, en die wordt gestimuleerd door de droom van een grote klapper.

De toepassing van het auteursrecht kent excessen, van dolkomische tot dieptreurige. Ik heb eens formulieren mogen invullen voor één gulden aan rechten in verband met de opname van een artikel in een universitaire reader. Frankeren als brief.

Een waanzinnig verschijnsel vormen de kabelrechten. Vroeger werden televisieprogramma's door de lucht uitgezonden, en de scheppers werden beloond voor de vertoning aan het Nederlandse publiek. Toen kwam de kabel, en het publiek haalde zijn signaal voortaan uit de muur. Niets veranderd, zou je zeggen. Maar in juridische zin bleek tv via de kabel een 'nieuwe' openbaarmaking, te vergelijken met het opnemen van dit stukje in een reader. De kabelmaatschappijen moesten dokken en de (free-lance) auteurs vingen extra, zonder dat hun werk meer werd verspreid. Deze praktijk bestaat nog steeds.

Een paar maanden geleden scheelde het weinig of het Europarlement had internetaanbieders verplicht te betalen voor tijdelijke kopieën van webpagina's op hun systemen. Formeel zou dat kloppen; een kopie is een kopie. Dat de eigenlijke openbaarmaking plaatsvindt op de site van herkomst, dat tijdelijke digitale kopieën die onderweg worden gemaakt, alleen maar dienen om dataverkeer te beperken, dat zulke kopieën de verspreiding of de zichtbaarheid van het werk in kwestie niet vergroten, en dat dat allemaal niets te maken heeft met kopiëren naar de geest van het auteursrecht, deze subtiliteiten gingen in eerste instantie aan de bloem van Europa voorbij. Mogelijk hadden ze iets teveel geluncht met vertegenwoordigers van de muziekindustrie. Later kwamen ze gelukkig tot rede.

Als auteur schaam ik me dat zulke domme dingen in mijn naam worden gedaan. Het liefst publiceerde ik uitsluitend op Internet en liet ik me direct door u, lezer, betalen. Dan stond ik buiten dat gekonkel. Dan was de papieren tussenhandel die u nu in uw vingers heeft, geëlimineerd, en waren we allebei beter af. Maar dan stond ik machteloos als u elkaar kopietjes van mijn werk ging toesturen. Verder geeft het me te denken deze maand Yahoo, eigenaar van de aanbieder van gratis homepages Geocities, alle bestanden van Geocities-gebruikers heeft gegijzeld. De gebruikers mogen er pas weer bij (om bij te werken, uit te breiden of zelfs maar om weg te halen) als ze hun auteursrecht aan Yahoo overdragen. Dan ben ik blij dat ik daar nooit iets heb neergezet en dat ik voor dit stukje een stukloon krijg. Of u het leest of niet.

(ã Herbert Blankesteijn)

Het materiaal dat hier verkrijgbaar is mag worden gedownload, gelezen en zelfs gekopieerd, maar alleen voor eigen gebruik. Vermenigvuldigen met winstoogmerk is niet toegestaan. Alles is copyright Herbert Blankesteijn, tenzij anders vermeld.

• Terug naar het Intermediairmenu.
• Terug naar het Hoofdmenu Archief Herbert Blankesteijn.