Een jaar of twee, drie geleden verschenen de eerste atlassen op CD-ROM. Een vroeg voorbeeld is de U.S. Atlas van Software Toolworks, met alleen informatie over de Verenigde Staten. Elke staat kun je beeldvullend op het scherm krijgen, zodat je een twintigtal steden ziet. Meer detail is er niet. Wel is van sommige steden een plattegrondje op te roepen. De atlas is sterker in statistieken (van landgebruik, economie, bevolking enzovoorts) dan in weergave van kaarten. Ook zijn de vlaggen en hymnes van elke staat opgenomen en kun je afstanden en tijdverschillen opvragen.
De veel recentere One World Atlas van Virgin (f. 134,95) en de ITN European Video Atlas (f. 109,95) moeten het ook niet van kaarten hebben. Ze hebben kaartjes die wel een gevoel van herkenning opleveren maar geen nieuwe informatie. Er is enig cijfermateriaal. Hoofdzakelijk bevatten deze atlassen per land een aantal videoclipjes die een indruk van het betreffende land geven, maar teleurstellen als je een atlas had verwacht. Met andere woorden: kijk voor u koopt.
De World Reference Atlas van Dorling Kindersley (DK), een Britse uitgever bekend om zijn verzorgde educatieve CD's, is beter (f. 129,95). Nederland is meer dan schermvullend te maken en er zijn ruim 100 Nederlandse plaatsnamen. Een vergelijking met een papieren atlas, bijvoorbeeld de aloude Bosatlas, wordt nu interessant. Als het om Nederland gaat kan DK natuurlijk niet tegen een Nederlandse atlas op. Bij de overige Europese landen zijn de twee aardig tegen elkaar opgewassen; de schaal van de kaarten is ongeveer dezelfde en je vindt dezelfde steden. Landen in andere werelddelen worden door DK veel beter weergegeven. Waar de Bosatlas het bij een kaartje van alleen het werelddeel laat, geeft DK alle landen een eigen scherm.
Omdat een pagina van een atlas meestal groter is dan een computermonitor biedt een atlas meer overzicht. Ook is de grafische uitvoering op papier mooier; de kleuren die de hoogte boven zeespiegel aangeven kennen op papier meer nuances. Aan de andere kant kan een elektronische atlas completer zijn. Behalve foto's en geluid (hoe spreekt een Brit 'Kyrgyzstan' uit?) heeft DK korte paragrafen over de geschiedenis, het politiek systeem, de economie, het onderwijs, het klimaat en het milieu van elk land afzonderlijk.
Inhoudelijk nog rijker is de Global Explorer van DeLorme uit de VS (199,95) . In tegenstelling tot de World Reference Atlas wordt de kaart bij inzoomen niet alleen groter maar vertoont hij ook meer detail. Je kunt blijven inzoomen tot er gehuchten verschijnen die verder alleen maar in de Times Atlas of the World staan. Gek genoeg krijg je dan wel behoefte aan een papieren atlas erbij om je te oriënteren. De presentatie is bij DeLorme pover: de kaarten zijn niet mooi en de menu's onoverzichtelijk.
Ook Global Explorer put zich uit in extra's. Er zijn plattegronden van 100 steden, al zijn ze bij gebrek aan detail niet zo bruikbaar, er is nog meer tekst dan bij DK, er is informatie over toeristische attracties en je kunt zelfs vliegreizen uitstippelen. Je kunt speciaal zoeken op objecten als pretparken, woestijnen, bruggen, kastelen en wat niet al.
Te oordelen naar de glimp die we ervan gezien hebben is de Encarta 96 World Atlas van Microsoft (f. 129,95) mooi, vol gedetailleerde kaarten en tabellen en ook nog gelardeerd met video- en fotomateriaal. Maar hij doet 't alleen onder Windows 95. Nu is Windows 95 hier wel beschikbaar, maar dat was niet genoeg. Elke keer liep de atlas na een paar klikken zo vast dat de computer moest worden uitgezet - een maatregel die toch onder Windows 95 niet meer nodig zou zijn, zo was ons beloofd. Bijstand van de helpdesk van Microsoft mocht niet baten. Jammer.
Na publikatie van dit artikel is gebleken dat Encarta 96 niet werkte vanwegen een defecte CD. Een vervangend exemplaar werkte wel goed.