'Psst… Office XP? Zo goed als nieuw!'

Herbert Blankesteijn

Illegale software wordt te vuur en te zwaard bestreden door de rechthebbenden, verenigd in de BSA (Business Software Alliance). Kun je software zonder licentie achteraf legaliseren door een licentie te kopen van een handelaar? Hoe legaal zijn gebruikte cd's mét licentie die op de vrije markt worden aangeboden?

Op de veilingsite Marktplaats.nl is het aanbod overstelpend. Elke denkbare versie van Windows en Office is daar tweedehands te koop. Andere soorten software, zoals de netwerkprogrammatuur van Novell, de virusscanners van Norton, en de cd-brandpakketten van Nero, zijn sterk in de minderheid. Soms zal het gaan om kopietjes, maar vaak wordt een 'originele cd met licentie' aangeboden, of zelfs alleen de licentie. Zeker zo interessant zijn de advertenties waarin software en licenties te koop worden gevráágd. Een enkele adverteerder vraagt een specifieke versie van Windows, nadrukkelijk met licentie. Daar blijkt dan bij navraag een klein bedrijf achter te zitten dat reeds geïnstalleerde software op gebruikte pc's wil legaliseren.

Er zijn er ook die Windows én Office zoeken, welke versie dan ook, en 'altijd een eerlijke prijs' bieden. Handelaars. Op Marktplaats manifesteren ze zich, maar niet alleen daar. Vorig jaar stuurde bijvoorbeeld een bedrijf genaamd GL-Service spam rond, waarin softwarelicenties te koop werden gevraagd, bijvoorbeeld van bedrijven die een upgrade hadden uitgevoerd van Windows 98 naar Windows 2000. Er werd een mailadres genoemd en een 06-nummer. Ondertekenaar 'Richard' wilde vorig jaar niet in de publiciteit. Op mail en voicemail wordt inmiddels niet meer gereageerd. Bij de Kamer van Koophandel is geen bedrijf van die naam te vinden. Verder zijn er bedrijven die in alle openheid oude (wat niet per se wil zeggen: gebruikte) software te koop aanbieden via hun website, zoals LicentieSoft en License Express.

Wat mag er op dit gebied wel, en wat niet? Dat is een ingewikkelde kwestie waarover tegenstrijdige meningen te beluisteren zijn. Om te beginnen is het interessant te vernemen wat licenties over zichzelf zeggen. Dat is niet altijd hetzelfde. Zo zegt de licentie van Windows 98: "You may permanently transfer all of your rights under this EULA (End User License Agreement - HB), provided you retain no copies, you transfer all of the SOFTWARE PRODUCT…" Het mag dus, als het volledig gebeurt. Er mag geen cd, geen boekje, geen bestand op de pc bij de verkoper achterblijven. Het kopen van een licentie zonder cd en andere toebehoren is dus niet in orde.

De licentie van Office 2000 is strenger: "The initial licensee of the SOFTWARE PRODUCT may make a one-time permanent transfer of this EULA and SOFTWARE PRODUCT only directly to an end user." Een dergelijke bepaling staat in recente versies van Windows en Office. "Alleen rechtstreeks aan een eindgebruiker" zou betekenen dat verkopen aan een handelaar al niet eens mag; "eenmalig" verbiedt uiteraard een tweede transactie.

Volgens de wet mag je legaal in het verkeer gebrachte softwarepakketten vrij verhandelen,' stelt Judica Krikke, advocate bij De Brauw Blackstone Westbroek in Amsterdam. 'Omdat de licentievoorwaarden dat recht vaak beperken, is de interessante vraag wat de doorslag geeft. In eerste instantie zou je zeggen dat de wet boven de licentie gaat. Maar het blijkt dat de betreffende bepalingen in de Auteurswet geen "bepalingen van dwingend recht" zijn, wat inhoudt dat hier de licentie - waar de gebruiker zich mee akkoord verklaart - juist boven de wet gaat.'

'Er is een belangrijk onderscheid tussen twee typen licenties,' aldus Diane Janknegt, sales- en marketing manager voor het mkb bij Microsoft. 'De losse dozen die je in de winkel koopt zijn tot op zekere hoogte verhandelbaar. Maar een andere verhaal geldt voor de oem-versies (original equipment manufacturer - HB), die aan hardware zijn gekoppeld. Dan moet je bijvoorbeeld denken aan een pc die gekocht is met Windows voorgeïnstalleerd, of aan een cd-brander die met software is geleverd. In die gevallen mag de software alleen met de hardware samen worden doorverkocht.'

Wie een 'oem'-licentie aangeboden krijgt zonder de bijbehorende machinerie, weet dus dat dit illegaal is. Daarbij is het mogelijk dat de software niet goed zal werken. Een installatie-cd van een notebook bijvoorbeeld zal vrijwel zeker problemen opleveren als hij wordt gebruikt op een computer van een ander merk of type.

Hein de Bie van LicentieSoft benadrukt dat - in weerwil van de naam - zijn bedrijf maar een procent of vijf van zijn omzet dankt aan tweedehands software. Daarnaast is tweedehands hardware goed voor 15%. De rest scoort LicentieSoft, een groothandel die niet aan consumenten verkoopt, uit de verkoop van nieuwe apparatuur en software. 'De vraag uit de markt is niet zo groot als verwacht,' constateert De Bie. 'De pakketten die we verkopen zijn vaak overtollige voorraden. Of ze komen bij grote bedrijven vandaan. Bedrijven kopen tweehonderd pakketten voor tweehonderd pc's en maken er maar een paar open, omdat je steeds dezelfde cd kunt gebruiken. Bij een upgrade worden dan gloednieuwe pakketten afgedankt, en die verkopen wij.' Overigens valt blijkbaar niet alleen de vraag tegen. De site van LicentieSoft suggereert een aanbod van acht merken software, maar alleen het schap van Microsoft is gevuld, met 15 verschillende producten. Wie nog behoefte heeft aan een legale Windows 95, kan bij LicentieSoft voor € 17,50 terecht. Works kost € 14,50 en Word 2000 heeft een prijs van slechts € 29,-. Niet voor particulieren; een kopie inschrijving Kamer van Koophandel is vereist.

Hoe kun je handelaar zijn in software die slechts één keer mag worden verkocht, en dan nog alleen aan een eindgebruiker? Microsoft staat dit oogluikend toe. Diane Janknegt, diplomatiek: 'We kijken nauwkeurig naar wat er gebeurt en zullen zeker ingrijpen als er iets niet klopt. Dat zijn we verplicht aan andere handelaren. Bedrijven als LicentieSoft en License Express zoeken de rand op, daar hebben we veel contact mee. Als het nodig is via onze juristen ja.'

Hoe kan een privépersoon contoleren of hij een legaal product krijgt aangeboden? Het gezonde verstand gebruiken, meent Janknegt: 'Windows XP Pro kost nieuw € 350, dus als je dat kunt kopen voor € 25, dan moet er wat aan de hand zijn. Verder moet de kopende partij altijd vragen om de originele cd, het originele boekje en het certificaat van echtheid.' Office XP en Windows XP moeten bij Microsoft 'geactiveerd' worden, een soort aanmeldingsprocedure. Microsoft kan dan zien hoeveel keer dezelfde cd al op een pc is geïnstalleerd. Janknegt: 'De hele geschiedenis van een bepaalde licentiecode wordt door ons bijgehouden. Als er iets niet in de haak is, kunnen we de installatie verhinderen. Het risico is voor de koper van de tweedehands software.'