De uitvinder van Mp3
Als de uitvinder van het digitale muziekformaat mp3 wordt beschouwd Karlheinz Brandenburg, van huis uit electrotechnicus. Hij is verbonden aan het Fraunhofer Instituut voor Geïntegreerde Schakelingen – een afdeling van een TNO-achtige instelling met vestigingen overal in Duitsland. Aanvankelijk zat Brandenburg in Erlangen in Beieren, maar sinds begin 2000 zit hij in het filiaal aan de Technische Universiteit van Ilmenau in het voormalige Oost-Duitsland.
Beet sprak met Brandenburg op zijn afdeling, op de zesde verdieping van een kantoorflat zonder receptie of lift.
Historisch is het begonnen met prof. Dieter Seitzer, die samen met een collega begin jaren 80 het idee had dat je digitale muziek door een telefoonverbinding moest kunnen versturen. Ze deden een octrooiaanvraag en de reactie van de octrooiambtenaar was: Nee, het is bekend dat dat onmogelijk is.
Video: Brandenburg01 ZIE VOOR DE VIDEO http://www.nrc.nl/beet/artikel/1073458788851.html
Brandenburg kreeg van Seitzer de opdracht er toch aan te gaan werken. In zijn proefschrift bewees hij dat digitale muziek maar eentiende van de oorspronkelijke hoeveelheid data hoefde bevatten zonder kwaliteitsverlies van betekenis. Al gauw werkte een heel team aan de perfectionering van het principe. Er werden proeven genomen met allerlei soorten muziek, in het bijzonder met 'Tom's Diner van Suzanne Vega.
Iedereen die hieraan heeft meegedaan heeft op een of andere manier belangstelling voor muziek. Ze bespelen een instrument, of zingen, en sommigen treden zelfs nu nog op. Zelf ben ik jaren geleden opgehouden actief te spelen, maar ik heb als kind gitaar en piano leren spelen. En ik heb in een koor gezongen, wat ik heerlijk vond. Ik houd van klassieke muziek maar niet van opera. En ik houd van de popmuziek uit mijn jeugd, zoals de Beatles, maar niet van hardrock bijvoorbeeld. En er is ook veel leuke moderne muziek maar aan rap heb ik nogal moeten wennen.
Video: Brandenburg02
Wanneer ik op de universiteit uitlegde wat we deden, zei ik altijd dat je hiermee in theorie een cd kon maken met twaalf uur muziek. In de praktijk zou zo'n cd twaalf keer zo duur zijn, omdat de kosten vooral in de muziek zitten en niet in de drager. Dat leek me onhaalbaar.
In 1995 was alles klaar, zoals het coderen en decoderen van de gecomprimeerde bestanden en zelfs decoderen in real-time [dat is dus afspelen - HB] op de pc, met een programma dat we WinPlay 3 noemden. Dat was dus een voorloper van WinAmp [een bekend afspeelprogramma]. En toen hadden we voor de pc een bestandsextensie nodig [dat is de drielettercombinatie die in de naam van Windowsbestanden soms zichtbaar is na een punt, en die het soort bestand aangeeft, bijvoorbeeld Verhaal.doc of Liedje.mp3].
In een vergadering hebben we dit besproken en ik heb het mailtje nog waarin staat dat de keus is gevallen op '.mp3'. Dat was op 14 juli 1995, dus de Fransen zullen dat wel leuk vinden. Dat mag je de officiële geboortedag van mp3 noemen.
Video: Brandenburg03
Inmiddels is mp3 met afstand het meest gebruikte formaat voor digitale muziek. Het illegaal verspreiden van popmuziek via internet is mogelijk geworden door mp3, en vindt nog steeds het meest in die vorm plaats.
Mp3 een standaard voor stelen? Dat zou ik niet voor mijn rekening willen nemen. Natuurlijk óók, maar er is veel legitiem gebruik, en mensen kunnen hun muziek kopiëren naar verschillende apparaten, met een harde schijf of een flashgeheugen [bijvoorbeeld voor afspelen onderweg]. Zo kunnen ze hun muziek op nieuwe manier organiseren. Er zijn ook nieuwe manieren om muziek te distribueren. De muziekindustrie is traag geweest in het leren gebruiken van deze nieuwe mogelijkheden.
Al met al ben ik gelukkig met de rol van mp3 in de wereld. Mp3 heeft helpen tonen dat het in het digitale tijdperk gaat om de inhoud en niet om fysieke media. Zo krijg je veel nieuwe ideeën over wat je kunt doen. Niet alleen verliest de muziekindustrie veel geld, de maker van apparaten winnen erbij. Om het een zijn we ongelukkig, om het ander blij.
Je ziet nieuwe mogelijkheden tot distributie, nog niet allemaal zo succesvol, maar dat komt wel. In de jaren heb ik flink wat artiesten ontmoet en nooit was er een boos om mp3, ze vinden het allemaal prachtig. Metallica heb ik inderdaad niet ontmoet, maar dat zijn dan ook hardrockers en daar houd ik niet van. Overigens waren die vooral boos op Napster en niet zozeer op mp3. Napster was vooral ontworpen om te helpen bij het stelen.
Video: Brandenburg04
Het is niet algemeen bekend dat voor mp3 wel degelijk royalties worden betaald. Dat is dan aan diegenen die de techniek hebben ontwikkeld (hierover meer in een volgende Beet). Een bedrijf dat een afspeelprogramma wil verspreiden, of een apparaat wil verkopen dat mp3 kan afspelen, moet betalen aan de uitvinders - dus aan het Fraunhoferinstituut en aan Thomson, het Franse electronicabedrijf dat in een vroeg stadium ging meedoen aan de ontwikkeling.
Hoeveel mp3 aan royalties oplevert weet ik, maar ik vertel het niet. In Erlangen zijn er twee complete afdelingen met zo'n 50 ingenieurs en die worden makkelijk betaald uit de opbrengsten. Verder gaat een deel van de opbrengsten naar Thomson [een bedrijf dat vanaf een vroeg stadium aan de ontwikkeling heeft bijgedragen -HB]. En er is een wet in Duitsland die zegt dat een werkelijke uitvinder in de opbrengst moet meedelen. En daar ben ik er één van.
Video: Brandenburg05
Mp3 is inmiddels eigenlijk alweer verouderd. Er zijn talrijke nieuwe formaten zoals wma van Microsoft, het door vrijwilligers ontwikkelde ogg, en aac dat onder andere door Apple wordt gebruikt voor de betaalde downloaddienst iTunes. Wat vindt Brandenburg de beste?
Voor de beste kwaliteit moet je in plaats van mp3 het formaat aac hebben, dat Apple ook gebruikt voor zijn downloaddienst iTunes.
Mp3 zal niet zomaar verdwijnen. Het is de vhs van de audiotechnologie. Dat zou me treurig stemmen als er geen ruimte zou zijn voor aac. Dat staat in de traditie van mp3, en als dat zou ondergaan zou het erg jammer zijn. Maar er is ruimte voor, behalve Apple gebruiken ook Japanse radio- en tv-bedrijven het. Ik ben er wel een beetje trots op ook. Mp3 is precies goed genoeg.
Ik maak er een principezaak van nooit bij Napster of Kazaa muziek te downloaden. Bij Fraunhofer hebben we ons daar vanaf het begin aan gehouden. En dat heeft geholpen, omdat we daarmee hebben laten zien dat we weten wat de rechten van de eigenaars zijn. We hebben zelfs een semiprofessionele muzikant uit ons team demonstratiemuziek laten schrijven en spelen. Hij is geen lid van de auteursrechtenorganisatie, dus daarmee hadden we muziek die we werkelijk vrij konden distribueren.
Video: Brandenburg06
Toen Brandenburg in 2000 met twee collega's de Deutschen Zukunftspreis des Bundespräsidenten für Technik und Innovation ontving, liet hij tientallen anderen meedelen in het geldbedrag van 250.000 euro.
'Er was 500.000 Dmark aan verbonden, en die hebben we verdeeld onder iedereen die een bijdrage heeft geleverd. Dat waren nogal wat mensen. De belangrijkste softwareontwikkelaars kregen een relatief groot deel, en dan een grote groep anderen, een man of veertig. We hebben er als een team aan gewerkt en ik vind het heel belangrijk dat het team die erkenning krijgt. Sommigen fungeren als boegbeeld, maar er hebben veel mensen meegewerkt.'
Video: Brandenburg07