Gratis encyclopedieën wankelen

Herbert Blankesteijn

Het gaat slecht met Nupedia en weer wat beter met Wikipedia: twee gratis encyclopedieën op internet, gemaakt door vrijwilligers. Nupedia is in maart 2000 opgericht en kent een redactie van deskundigen. Voor het materiaal op Nupedia geldt het open-sourcemodel: het mag gratis gebruikt worden, maar kopij waarin de teksten worden verwerkt moet dan evenzo aan de gemeenschap worden gegeven. De informatie als zodanig is uiteraard vrij te gebruiken.

In januari 2001 besloot de bedenker van Nupedia, Larry Sanger, tot een nog radicaler variant, Wikipedia: een naslagwerk dat door de lezers wordt samengesteld. Elke bezoeker van Wikipedia kan lemma's toevoegen of wijzigen. Ook de inhoud van Wikipedia is 'open source'.

Kan iedere gek onzin plaatsen, of Wikipedia wissen? Eventjes wel, maar er zijn beveiligingen. Sommige pagina's kunnen alleen door systeembeheerders worden veranderd, zoals de voorpagina. Oude versies van pagina's blijven bewaard, en kunnen door de volgende voorbijganger worden teruggeplaatst. Voor onzekerheden kent elk lemma een 'overlegpagina'.

Wikipedia is een snel groeiend en opmerkelijk evenwichtig geheel. Waar de roemruchte Britannica [LINK: www.britannica.com] 231.000 lemma's heeft, heeft Wikipedia er intussen ruim 200.000. De kwaliteit is moeilijk te meten, maar de artikelen over controversiële onderwerpen als Microsoft en George W. Bush zijn feitelijk, nuchter en rustig van toon. Misschien is door de zelfcorrigerende activiteit van de gemeenschap van lezers de kwaliteit wel hoger, zoals de beurs een betere graadmeter van de economie is dan de mening van één analist.

Het zootje ongeregeld van Wikipedia blijkt sterker en stabieler dan Nupedia, dat al maanden offline is. Wikipedia heeft allerlei spin-off, zoals versies in andere talen, waaronder Nederlands, Fries, Afrikaans en Plattdüütsch, een Engels woordenboek, een citatenboek en lesmateriaal. Steeds dragen naamloze vrijwilligers het geheel.

Het succes is Wikipedia bijna teveel geworden. De computers kregen de neiging uit te vallen door gebrek aan capaciteit. Wikipedia had 20.000 dollar nodig en is op internet gaan collecteren. Dat moest wel want de ideologie schrijft voor dat auteurs en lezers niet hoeven betalen (en niet betaald krijgen) en dat advertenties taboe zijn.

Inmiddels kun je op http://wikimediafoundation.org/fundraising zien dat de teller de 26.000 dollar is gepasseerd. Wikipedia is dus veilig, zal blijven werken, kan gratis blijven en hoeft voorlopig niet meer te bedelen. Doneren mag natuurlijk nog steeds; informatie over hoe je dat kunt doen vind je op dezelfde pagina. Het is natuurlijk een beetje vreemd om geld af te staan voor de instandhouding van een gratis product. Kóóp dan gewoon een encyclopedie, zegt de logica, want de huidige encyclopedieën op cd kosten een schijntje vergeleken bij de stapels boeken van vroeger. Maar zo'n gezamenlijk, autonoom groeiend project is natuurlijk wel iets heel moois.

Ga eens kijken of deze bron uw donatie waard is: www.wikipedia.org.