Weg met het telefoonnet
Herbert Blankesteijn
Goedkoop bellen, goedkoper bellen, gratis bellen. Het lijkt wel of er een nieuwe wildwestperiode aanbreekt in de digitale wereld, nu in de hoek van de telefonie. 'Gewoon' bellen binnen Nederland hoeft de prijsbewuste consument niet meer te kosten dan een halve cent per minuut, ongeacht het tijdstip. Alsof dat niet mooi genoeg is, ontstaan er verschillende vormen van gratis bellen via internet. Grote telefoniebedrijven verhuizen zoveel mogelijk van hun verkeer naar internet, om de prijs te drukken. Maar de kans bestaat dat hun tijd is geweest en dat de consument straks alleen nog maar via VoIP (voice over internet protocol) belt en geen telefoonnet meer nodig heeft.
De vastbesloten en technisch vaardige particulier kan allang gratis converseren via internet. Chatten via tekst op het scherm bestaat al meer dan tien jaar en het is een jaar of acht geleden dat de bandbreedte, de modems en de software de mogelijkheid openden dit ook in spraak te doen, al dan niet met een cameraatje erbij. Aangezien iedereen toen nog inbelde voor zijn internetverbinding, gaf dit de wonderlijke ervaring met de hele wereld te kunnen praten voor de prijs van een lokaal gesprek. Een koopje, maar de teller liep wel.
We drukken op de snelspoeltoets en kijken naar het heden. Een nieuwe verworvenheid is de altijd openstaande internetverbinding voor een vast bedrag per maand, via adsl of kabel. Een andere vormen de instant messaging-programma's zoals Msn Messenger en Icq. Deze brengen een nieuwe vorm van chatten, waarbij je niet langer hoeft 'samen te komen' op een kanaal of chatbox, maar voortdurend kunt zien wie van je kennissen online zijn. Je kunt ze een snel tekstbericht sturen, maar wie de moeite neemt een microfoontje aan te sluiten kan ook babbelen. Gratis. En dank zij de breedbandaansluiting gaat het niet alleen om goedkoop internationaal keuvelen. Zelfs praten met buurtgenoten is op deze manier goedkoper dan via de telefoon. Het kost niets, althans niets extra.
Daar staan een paar nadelen tegenover. Niet zoals vroeger het installeren van software of het aan de praat krijgen van geluidskaarten. Wel, net als destijds, de kwaliteit van de gesprekken. De geluidskwaliteit kan slecht zijn (al was het maar doordat voor de pc microfoons van een schandelijke kwaliteit worden geleverd) en er zijn vertragingen die een goed gesprek bemoeilijken. Je kunt niet zomaar iemand 'bellen' die niet op je vriendenlijst staat. Ook het feit dat je een pc nodig hebt doet af aan de toegankelijkheid. Het is onzin dat bakbeest te laten aanstaan alleen maar om bereikbaar te zijn.
Een interessante ontwikkeling op het gebied van VoIP is daarom de opkomst van Sip, een afkorting die staat voor Session Initiation Protocol, dus een protocol dat sessies ofwel gesprekken tot stand kan brengen. Met software volgens Sip krijg je op je computerscherm een afbeelding van een telefoon, die je met de muis kunt bedienen. Hiervoor is dus een pc nodig. Maar er zijn ook telefoontoestellen op de markt die het Sip-protocol beheersen. Deze toestellen plug je direct in je huisnetwerk. Sip-telefoons bellen zonder abonnement en zonder gesprekskosten. Enige beperking: ze bellen alleen elkaar. Met een Sip-telefoon kun je geen normale telefoonnummers bellen, met uitzondering van Amerikaanse 0800-nummers. (Dat is interessant, want die zijn vanuit Nederland met een normale telefoon niet te bereiken.) Sip kent een eigen nummersysteem. Ken je iemands nummer, dan kun je hem bellen. Er zijn ook online telefoonboeken voor Sip.
Sip kan op dit moment aantrekkelijk zijn voor mensen die veel bellen met één of enkele contactpersonen. Als de betrokkenen een Sip-telefoon kopen en op hun netwerk aansluiten, kunnen ze elkaar bellen zonder kosten. Ze kunnen zelfs in plaats van een speciale Sip-telefoon een 'adapter' kopen: dat is weinig meer dan een doosje dat op het netwerk wordt aangesloten, waarna in het doosje een normale telefoon kan worden geprikt. Dat mag het basisstation van een draadloos toestel zijn, zodat de beller door zijn huis kan wandelen terwijl hij gratis via internet belt. Met Sip-telefonie heb je je nummer bij je als je je toestel bij je hebt, dus ook als je op reis bent en een netwerkaansluiting kunt vinden. Aan Sip-telefonie zijn meestal voicemailsystemen gekoppeld, waarbij de voicemail als geluidsbestanden naar je e-mailadres wordt gestuurd.
Dit kan voor sommige mensen een grote worst zijn die ze naar Sip lokt, bijvoorbeeld wanneer ze veel reizen of familie hebben in het buitenland. Maar een waarschuwing is op zijn plaats. Voordat een Sip-telefoon werkt moet hij (soms, afhankelijk van de leverancier) ingesteld worden. Daarna is het nodig dat de router, die het netwerkverkeer in huis regelt, ook van de juiste instellingen wordt voorzien. En zelfs als dat allemaal in orde is, is Sip-telefonie niet bedrijfszeker. Maanden zwoegen voorafgaand aan het schrijven van dit artikel leverden een telefoon op die het soms deed (de instellingen klopten dus) maar die zeker zo niemand kon bereiken of onbereikbaar was, hoewel hij keurig was ingeplugd. Dat belet de bij Sip betrokken bedrijven niet om software te maken voor pda's (handcomputers) die met Wifi (draadloos netwerk) zijn uitgerust, en om telefoons op de markt te brengen die zelf standaard van Wifi zijn voorzien. Daarmee gloort volledig gratis mobiele telefonie aan de horizon.
Een van de zwakke punten van Sip is het gebruik van servers. Het telefoonverkeer wordt geregeld door centrale computers, die meestal in de VS staan. Dat levert een omweg op en dus vertragingen, voor Europese gebruikers extra ongunstig. Skype, een alternatief systeem voor internettelefonie, doet het anders. Skype is verzonnen door de makers van Kazaa. Dit bestandenruilprogramma brengt internetgebruikers rechtstreeks met elkaar in contact. Ook het zoeken van de juiste persoon om een bestand mee uit te wisselen verloopt zonder centraal gezag. Van deze uitgangspunten maakt ook Skype gebruik en dat betekent dat de verbindingen snel tot stand kunnen komen en weinig vertraging kennen. Skype lijkt een groot succes te zijn: de site van het jonge bedrijf pocht op bijna acht miljoen downloads. Helaas liet Skype twee van de drie pc's vastlopen waarop het voor dit artikel werd beproefd.
Ook om andere redenenen is het uitkijken met Skype. Op dit moment is het programma vrij van advertenties en dergelijke, maar Kazaa is berucht om zijn commerciële ballast en in de gebruiksvoorwaarden behoudt Skype zich het recht voor software van 'derde partijen' in te bouwen. Ook Skype probeert overigens los te komen van de pc. Er zijn al handsets die op de usb-poort worden aangesloten voor een meer op 'bellen' lijkende ervaring. Het lijkt een kwestie van tijd voor er Skype-telefoontoestellen komen die zonder pc op het netwerk kunnen worden aangesloten. Skype-oprichter Niklas Zennstrøm zegt bezig te zijn met een versie voor pda's om mobiel skype-en mogelijk te maken. Het is aannemelijk dat vormen van Skype-telefonie die geen advertenties mogelijk maken, geld zullen gaan kosten. Ook die mogelijkheid wordt in de gebruiksvoorwaarden nu al opengehouden.
Dat bellen via internet onvermijdelijk is, blijkt ook uit de opwinding onder de huidige aanbieders van traditionele telefonie. Er zijn al kruisingen op de markt, zoals van het NederlandseRits Telecom. Consumenten kunnen bij Rits een abonnement nemen, dan bellen ze vanuit huis via internet - met dit verschil dat ze ieder normaal telefoonnummer kunnen bereiken en ook onder een normaal nummer bereikbaar zijn. Het 'telefoontoestel' kan een pc zijn, maar in plaats daarvan biedt Rits ook een kastje aan, genaamd Voicefinder, dat zelf op het netwerk wordt aangesloten en waarin je een normaal toestel kunt pluggen. Ziedaar een volkomen normale telefoonervaring, maar wel lagere tarieven. Een bonus is dat de Voicefinder mee op reis genomen kan worden. Zo kun je - proefondervindelijk vastgesteld - vanuit een Amerikaans hotel met Nederland bellen voor Nederlands interlokaal tarief, en bereikbaar zijn onder je eigen Nederlandse nummer. Er moet dan wel internet op de hotelkamer zijn.
Waarom is bellen via internet op deze manier goedkoper? Kort en goed: omdat op internet verbindingen worden gedeeld. Wie belt via een telefoonnetwerk heeft een 'lijn' (tegenwoordig een abstracter begrip dan vroeger, maar goed) voor zichzelf. Op internet worden alle data, ook de bits en bytes die een gesprek vertegenwoordigen, door elkaar heen over dezelfde draden gestuurd, waardoor die efficiënter worden gebruikt. Rits Telecom maakt maximaal van internet gebruik, en kiest alleen het telefoonnet wanneer het niet anders meer kan. Abonnees van Rits bellen elkaar gratis, omdat het gesprek dan voor honderd procent over internet verloopt. BbNed verkoopt inmiddels een vergelijkbare vorm van internettelefonie, vooral aan zakelijke klanten. Ook deze bellen elkaar gratis.
Wie de wereld van de toekomst, op schaal verkleind, wil zien, moet eens wat moderne bedrijven gaan bekijken. Steeds meer ondernemingen kiezen ervoor hun eigen telefoonnetje af te danken (of niet eens aan te leggen) omdat ze de telefonie doen via het computernetwerk. Het scheelt een hoop draden en er openen zich nieuwe mogelijkheden, zoals een internetbrowser op de telefoon en het manipuleren van de telefoon op het werk via een browser thuis (doorschakelen, voice mail afluisteren).
Nieuwe technieken leveren vaak juridische problemen op. Dat is ook met VoIP het geval, om te beginnen in de VS. Telefoonmaatschappijen betalen een heffing die is bedoeld om diensten van algemeen belang mogelijk te maken, zoals het alarmnummer 911. In Amerika wordt nu een strijd gevoerd over de vraag of bedrijven die puur aan VoIP doen, dit ook moeten betalen. Verder moeten telefoonmaatschappijen hun verkeer afluisterbaar kunnen maken. Bij VoIP is niet alleen de vraag of dit zou moeten, maar ook of het eigenlijk wel kan. Technisch is dit laatste al moeilijk, en bovendien kan in het geval van VoIP de 'telefoonmaatschappij' een buitenlands bedrijf zijn dat niet onder de plaatselijke wetten valt. Deze vraagstukken zullen leiden tot heel wat processen en tot de nodige nieuwe wetgeving. In Europa zal het niet anders zijn. In ieder geval bieden sommige vormen van VoIP criminelen nu de garantie dat ze niet worden afgeluisterd.
Grote telefoonbedrijven proberen nu al zoveel mogelijk verkeer volgens het internetprotocol af te handelen. Op dit moment is de grote vraag welke ontwikkeling zal winnen. Zullen de grote telco's, met hun traditie en hun miljoenen vaste klanten, erin slagen soepel op VoIP over te gaan? Dat zullen ze de tarieven sterk moeten verlagen met behoud van kwaliteit. Of zal een van de standaarden voor internettelefonie de overhand krijgen? Dan zullen kwaliteit en gebruiksgemak daarvan sterk moeten verbeteren, terwijl de klantenkring veel groter moet worden. Gewoon bellen zal gratis moeten blijven en alleen extra diensten, zoals een telefoongids en voice mail, mogen geld gaan kosten.
Het valt in ieder geval te hopen dat er één standaard uit de bus komt. Anders krijgen we een situatie als bij het huidige instant messaging, waarbij er drie of meer systemen zijn volgens verschillende technieken, die met kunst en vliegwerk aan elkaar moeten worden geknoopt. Al is het nog zo gratis, daar koopt niemand wat voor.
Download MSN Messenger: www.microsoft.com
Download Icq: www.icq.com
Download Sip-softphone: www.sipphone.com
www.xten.com
Koop sip-telefoon: www.pulver.com/fwd
www.sipphone.com
Download Skype, koop handsets: www.skype.com
Het materiaal dat hier verkrijgbaar is mag worden gedownload, gelezen en zelfs gekopieerd, maar alleen voor eigen gebruik. Vermenigvuldigen met winstoogmerk is niet toegestaan. Alles is copyright Herbert Blankesteijn, tenzij anders vermeld.