Gratis alternatieven voor Office

Herbert Blankesteijn

Eind oktober heeft Microsoft een nieuwe versie gelanceerd van het pakket kantoorsoftware Office. Office is voor de particulier veel te duur. Gebruikers van een legale oudere versie betalen minstens 275 euro voor een 'upgrade' terwijl een compleet nieuwe versie rond de 500 euro kost. Microsoft heeft aangekondigd te zullen gedogen dat consumenten de studentenversie kopen. Iedereen die 'enigerlei vorm van onderwijs geniet', al is het een breicursus, is voor 169 euro klaar.

Nog altijd veel geld, voor een reeks programma's die worden ervaren als te ingewikkeld en zo rijk aan onzinnige mogelijkheden dat je de nuttige onderdelen niet kunt vinden. Ter verdediging van Microsoft: voor iedereen zijn andere onderdelen noodzakelijk dan wel overbodig, dus een universele afgeslankte versie van Office is een illusie.

Als zoiets bestaat, dan is het wellicht WordPad, een tekstverwerkertje dat standaard in Windows zit en dus gratis is. Geen spelling- en grammaticacontrole, geen AutoSamenvatting of AutoCorrectie, geen Wijzigingen bijhouden, geen ongevraagde opsommingstekens en geen hardnekkige Office-assistent (overigens inmiddels afgeschaft), die wel uit te schakelen zouden zijn als we wisten hoe dat moest. Wél in WordPad: volop voorzieningen voor correctie en opmaak, en mogelijkheden voor gebruik van kleur en afbeeldingen. Wie thuis brieven schrijft en eenvoudige rapporten of werkstukken maakt, kan met WordPad een eind komen.

WordPad mag een alternatief zijn voor Word, Office is wat anders. Office is ook Excel en Outlook, Powerpoint en - afhankelijk van de versie - een rits andere programma's zoals de database Access. Ook voor Office als geheel bestaan goedkope of gratis alternatieven.

Om te beginnen StarOffice. Dit grote pakket programma's kost 80 dollar, een schijntje vergeleken met concurrent Microsoft Office. Er is zelfs een 'open source'-versie: Sun heeft de programmacode vrijgegeven en laat vrijwiligers meehelpen het programma ontwikkelen. Het resultaat is het gratis OpenOffice, een download van 64 MB, waarop Sun zijn commerciële versie baseert. Er zijn geen verschillen van belang tussen StarOffice en OpenOffice, behalve misschien dat bij de laatste een Nederlandstalig woordenboek voor de spellingchecker apart moet worden gedownload. StarOffice en OpenOffice bevatten een tekstverwerker, spreadsheet, presentatieprogramma, database en een tekenprogramma. Alleen een vervanger voor Outlook ontbreekt. Een nadeel is, dat alles is gemaakt in de computertaal Java. Microsoft stopt Java nu eens wel, dan weer niet in Windows en dat kan complicaties veroorzaken. Afgezien daarvan starten omvangrijke Java-programma's traag op, wat op den duur irriteert.

Een tweede goedkope vervanger is Ability. Dit pakket kost 70 dollar en is maar 15 MB groot. Dat is zelfs met een modem in een half uurtje te doen. Vergeleken met StarOffice is bij Ability ook een alternatief voor Powerpoint weggelaten. Verder zegt de geringe omvang veel: Ability is simpel. De programma's laden snel en de menu's zijn niet druk. Trouwens, wat is simpel: Ability Write kan bijvoorbeeld pdf-bestanden maken, spreadsheettabellen opnemen en kent een vorm van 'Wordart', dus is al veel uitgebreider dan WordPad.

70 dollar is nog een hoop geld. Zeker als er nóg drie gratis verzamelingen kantoorprogramma's zijn. Zoals 602Pro, dat het in vergelijking met bovengenoemde rivalen ook zonder een database en een Nederlandstalige spellingcontrole moet doen. Maar toch, 22 MB downloaden en u kunt tekstverwerken, rekentabellen maken, tekenen, foto's bewerken en deze in 'albums' ordenen. Ook de programma's van 602Pro zijn relatief eenvoudig, maar bieden de thuisgebruiker waarschijnlijk ruim voldoende.

Een buitenbeentje is Ragtime, dat in één document tekst, spreadsheettabellen en tekeningen kan opnemen. Bijzonder is dat binnen een document verschillende vensters kunnen worden gemaakt die met elkaar in verbinding staan: als bijvoorbeeld het ene tekstvenster is volgetypt, loopt de tekst automatisch door in het andere. Waar alle andere besproken programma's bestanden kunnen opslaan in doc-, htm-, rtf- en txt-formaat, doet Ragtime dit standaard in een eigen bestandsvorm. Opslaan in een meer gangbaar formaat (waarbij de handige eigenaardigheden van de Ragtime-bestanden verloren gaan) kan wel, maar heet dan 'exporteren'.

Tenslotte EasyOffice, een bundel software die zo mogelijk nog meer toeters en bellen heeft dan Office. Agenda, boekhouden, reservekopieën maken, een rekenmachine, bestandscompressie en tekst-naar-spraak zijn extra's die in EasyOffice zitten naast alle gebruikelijke onderdelen. Eigenlijk overdrijft EasyOffice enigszins, want een rekenmachine is een onvermijdelijk onderdeel van Windows en bestandscompressie sinds Windows XP ook. Ook de menu's zijn overbevolkt en onoverzichtelijk.

Welk Office-alternatief ideaal is voor wie, is niet zomaar te zeggen. Wie Office wil benaderen en Nederlandse spellingcontrole nodig heeft, moet OpenOffice proberen. Wie zoveel mogelijk gereedschappen wil hebben en een agenda belangrijk vindt, beginne bij EasyOffice. Wie eenvoud wil, een kleine download en snel startende programma's, kiest 620Pro.

Een vraag die iedereen voor zichzelf moet beantwoorden is: lijkt deze software bij mijn gebruikspatroon voldoende op wat ik gewend ben, en wil ik mijn manier van werken aanpassen? Zo laten alleen StarOffice en OpenOffice de gebruiker een standaard bestandsformaat en dito opslaglocatie instellen. Alleen 602Pro heeft met Office gemeen dat de muis automatisch hele woorden selecteert. Dat is makkelijk, maar niet voor iedereen essentieel. Geen van de vermelde programma's maakt vanzelf een bestandsnaam op basis van de eerste woorden van een document, zoals Office doet. Gelukkig kun je gratis software zonder wrok afdanken - ook Ability kent trouwens een gratis demoversie; deze werkt tien dagen. Bevalt het ene programma niet, dan probeer je gewoon het volgende.

Kader: Leven zonder Outlook

Geen van de besproken softwarebundels heeft een alternatief voor Outlook, het agenda-, adressen- en mailprogramma van Microsoft. Wonderlijk, want Outlook wordt op kantoor veel gebruikt en zit zelfs in de studentenversie van Office 2003. Hoe kun je toch de functies van dit onderdeel vervullen?

Een aardig alternatief is de Palm Desktop, de software voor agenda- en adressenbeheer voor Palm vestzakcomputers. Deze uitstekende programmatuur is gratis te downloaden op www.palm.com en werkt ook als je geen Palm of vergelijkbare handheld hebt. De Palm Desktop koppelt zich vanzelf aan het standaard-mailprogramma. Dat kan Outlook Express zijn, het mailprogramma dat standaard in Windows zit. Maar de Palm Desktop werkt ook samen met andere gratis mailprogramma's zoals Eudora (www.eudora.com). De samenwerking is niet zo gesmeerd als binnen Outlook. Je kunt wel vanuit het Palm-adressenboek een mail aanmaken, maar het adres van een binnengekomen mail moet je met de hand in het adressenboek opnemen.

Wie een agenda en adressenboek moet kopiëren van en naar een pocket-pc of een mobiele telefoon heeft geen keus. Doorgaans is Outlook daarvoor de enige mogelijkheid.