De umts-wedloop is begonnen

Herbert Blankesteijn

Wat biedt umts (Universal Mobile Telecommunications System) dat we nog niet hebben? Kort samengevat: videotelefonie en voetbalflitsen onderweg. Technisch is het antwoord: snelheid bij het transport van digitale data. Waar gsm-telefoons het moeten doen met 9,6 kilobits per seconde en de opgevoerde variant gprs maximaal 114 kbps haalt, bereikt een umts-verbinding in theorie 384 kbps. Dat is meer dan een adsl-lite-verbinding - en dat op een mobiele telefoon!

Zoals bezitters van kabel of adsl weten, kun je daarmee redelijk ogende video op het scherm krijgen. En dat op een telefoon - dan denk je al gauw aan videotelefonie. Dat moet dan ook de killer application worden van umts, zoals het verzenden van plaatjes met cameratelefoons gprs een flinke zet in de rug heeft gegeven.

Met umts zal het ook mogelijk zijn videobeelden uit andere bronnen te downloaden, en deze af te spelen op het kleurenscherm van de telefoon zelf. Te denken valt aan voetbalflitsen of aan trailers van speelfilms. Op de zakelijke markt zal umts in de smaak vallen bij bezitters van laptops, die onderweg kunnen mailen, surfen en downloaden alsof ze thuis aan een adsl-verbinding zitten.

Snel draadloos internetten kan ook met wifi (wireless fidelity), een draadloze netwerktechniek voor laptop of handcomputer. Maar wifi is gebonden aan hotspots, plaatsen waar een zend/ontvangstation staat met een bereik van maximaal 100 meter. Umts biedt het perspectief van een veel uitgebreider dekking.

KPN heeft in 2002 miljarden op zijn umts-licenties afgeschreven. Dat mag de indruk hebben gewekt dat umts zelf te ziele zou zijn, maar zo eenvoudig is het niet. KPN blijft erin investeren. Sterker, overal in Europa worden umts-netwerken aangelegd. Het bestaande gsm-netwerk kan niet worden gebruikt; dus ieder land moet opnieuw worden volgezet met masten, te beginnen met de grootste bevolkingsconcentraties. Het platteland krijgt voorlopig geen umts.

Japan heeft al umts. NTT Docomo, de uitvinder van i-mode, heeft voor de umts-opvolger daarvan, genaamd Foma, intussen rond een miljoen abonnees. Na aanvankelijke problemen met de dekking en met de beschikbaarheid van toestellen, schiet het aantal abonnees nu met meer dan honderdduizend per maand omhoog.

Ook in Europa zijn inmiddels commerciële umts-netwerken in actie. Het eerst was Hutchison erbij, in maart van dit jaar in Engeland en Italië. Inmiddels zijn er twaalf netwerken operationeel. Oostenrijk heeft er zelfs al twee: van Hutchison en Mobilkom. In de meeste Europese landen zijn umts-netwerken in aanbouw.

In Nederland zijn de meeste providers van plan in 2004 met commerciële umts te beginnen. Vodafone heeft in 2002 als eerste een umts-mast neergezet in Amsterdam, en zegt inmiddels 20% van de bevolking te bestrijken, vooral in de Randstad. Proeven van Vodafone lopen in Maastricht, waar het hoofdkantoor staat, en in Enschede, waar Vodafone samenwerkt met de Universiteit Twente. Vodafone heeft in Enschede ambulances voorzien van umts. Daardoor kunnen artsen in het ziekenhuis al een volledige medisch rapport krijgen van iemand die nog in de ziekenwagen ligt. Bij aankomst in het ziekenhuis kan dan de benodigde apparatuur en personeel klaarstaan (mits beschikbaar).

KPN heeft deze week bekend gemaakt dat het proeven neemt in Zuid-Holland, in samenwerking met onder andere Siemens en de gemeente Den Haag. Ook met het loodswezen in Rotterdam werk KPN samen. Via umts kan de loods aan boord van een schip alle informatie over diepte, stroomsnelheid en dergelijke in digitale vorm doorgestuurd krijgen.T-Mobile en Orange hebben een gezamenlijke testlocatie op de TU Delft, waar studenten zijn ingeschakeld bij het ontwikkelen van diensten.

Wil de consument umts? Dat is nog de vraag. Dat het in Japan goed loopt zegt niet zoveel, getuige de moeizame ontwikkeling van i-mode in Europa. Hutchison streefde begin dit jaar naar een miljoen abonnees, maar verkocht deze zomer in het Verenigd Koninkrijk volgens het vakblad Automatisering Gids niet meer dan 600 toestellen per dag. Dat is te weinig. Een deel van het probleem is het gebrek aan toestellen. Hutchison verkoopt modellen van NEC en Motorola, maar die zijn niet steeds leverbaar. Sony Ericsson en Nokia hebben nog geen productierijpe toestellen. Vodafone bedient zich in Azië van toestellen van Samsung en Sanyo. Siemens heeft zijn eerste commerciële model begin oktober gepresenteerd (zie kader) maar zal dit toestel om te beginnen 'met duizenden' produceren, en dat is eigenlijk peanuts. Het is een kip-en-eikwestie: zolang een fractie van de Europese bevolking bestreken wordt, loont productie van telefoons niet.

Dat het met umts stroef loopt, bewijzen de kortingen van 70% die Hutchison halverwege 2003 begon te geven op de gesprekskosten. Meteen daalden de aandelenkoersen van andere providers flink.

Het goedkoopste abonnement van Hutchison in Engeland kost €22,50 per maand met 100 gratis belminuten, waar de eerste drie maanden ook videogesprekken van kunnen worden gevoerd. Extra minuten kosten €0,75; een toestel kost €300,-. Bij duurdere abonnementen hoort een lagere prijs voor belminuten en telefoons. Voor €45 per maand is er een

'voetbalabonnement' met onbeperkt flitsen uit de Champions League. Umts zal dus duur zijn. De gunstige keerzijde is dat de invoering van umts wellicht de oudere gsm- en gprs-telefonie goedkoper maakt.

KADER: Umts in de praktijk

Begin oktober heeft Siemens in Wenen zijn eerste commerciële umts-toestel gepresenteerd, de U-15.

De U-15 heeft twéé videocamera's. Een is gericht op de spreker, en de andere kijkt de andere kant op. Met een knopje kun je omschakelen, zodat je de ander iets kunt laten zien, zonder dat je zelf het zicht op het beeldscherm verliest.

Wie tijdens videogesprekken binnenshuis niet bij een lamp staat is slecht zichtbaar. Bewegingen blijken bij de demonstratie schokkerig te verlopen, waarschijnlijk door drukte op het netwerk.

Met de U-15 kan ook worden gesurft en gemaild en hij heeft een agenda en een adresboek. Daarbij gelden de bekende bezwaren: het scherm is klein en de toetsen van een telefoon zijn onhandig voor tekst. Het vertonen van stukjes film gaat vlot maar door het kleine scherm is het beeld niet veel soeps. Mp3-muziek downloaden en afspelen lijkt een perspectiefrijker toepassing.

Glansrijk slaagt de U-15 als modem bij een laptop. Hij haalt zo'n 240 kilobit per seconde binnen: vrijwel adsl-snelheid. En video op de laptop oogt wél goed.

De prijs van het toestel zal zoals gebruikelijk afhangen van het abonnement.