Zien met geluid

Herbert Blankesteijn

Door een tip van een kennis heeft Beet een wonderbaarlijk stuk software leren kennen, gemaakt door een Nederlander in zijn vrije tijd en gratis verkrijgbaar op internet. Het gaat om een programma waarmee blinden kunnen zien - het is nauwelijks overdreven het zo te stellen. Er schijnen blinden te zijn die er 'ziend' mee over straat lopen.

Het heet The vOICe ('Oh, I See') en het is niet nieuw. De maker, Philips-onderzoeker dr. Peter Meijer, heeft sinds 1998 werkende versies online staan. The vOICe zet een computerbeeld volgens bepaalde regels om in geluid. Wie die regels kent en de moeite neemt er ervaring mee op te doen, kan met zijn gehoor beelden herkennen.

De regels zijn simpel. Elk beeld wordt van links naar rechts gescand in een tijd die ingesteld kan worden, en die standaard een seconde bedraagt. Wat je eerst hoort, is links in beeld en de laatste klanken van de seconde komen van rechts. Het programma versterkt dit door het geluid bovendien van links naar rechts te laten trekken in het stereobeeld.

Wat laag in beeld zit, veroorzaakt een lage toon, en hoog in beeld klinkt hoog. Standaard is de laagste toon 500 Hz en de hoogste 5000, maar ook dit is instelbaar. Verder maakt wit een hard geluid, zwart is stilte en grijs zit daar tussenin. We horen dus in zwartwit.

Hoe je hiermee een beeld kunt weergeven en interpreteren is het beste duidelijk te maken met een paar eenvoudige voorbeelden. Een schematische letter A bijvoorbeeld levert een duidelijk herkenbare stijgende en weer dalende toon op, met het dwarsstreepje als een korte toon van constante hoogte. (Om een rechte lijn omhoog te kunnen onderscheiden van een kromme heb je waarschijnlijk veel ervaring nodig.)

Het bijbehorende geluid (tweemaal)

Twee witte vierkanten, een laag links in beeld en een rechts hoog:

Het bijbehorende geluid (tweemaal)

Hierbij valt op dat een wit vlak geen zuivere toon is maar een 'stapel' toonhoogtes. Zo zijn lijnen en vlakken van elkaar te onderscheiden. Bij deze foto van het Witte Huis zijn in het geluidsbeeld duidelijk de pilaren in de voorgevel te horen.

Het bijbehorende geluid (tweemaal)

Dit is natuurlijk nog lang geen zien, maar met flink wat oefening is het mogelijk wijs te worden uit aangeboden visuele informatie. Een gevallen blindenstok zal lijken op een diagonale lijn. Veel meer voorbeelden zijn te horen in het radioprogramma Telescoop Magazine, in de uitzending van zaterdag 28 juni die online valt te beluisteren.

Deze manier van kijken verschilt van bijvoorbeeld het gebruik van sonar, ook een mogelijk hulpmiddel voor blinden. Sonar verstuurt geluid en luistert naar de echo. Dat geeft diepte-informatie, en dat is bij de methode van The vOICe niet het geval. The vOICe daarentegen is toe te passen op foto's en computerbeelden. Een beperking is, dat je met The vOICe niet kunt lezen. Maar daar zijn, stelt Meijer terecht op zijn site al goed werkende voorzieningen voor in de vorm van software voor letterherkenning, brailleregels en tekst-naar-spraaksystemen. Op Meijers site is The vOICe te downloaden en iedereen kan het programma zelf loslaten op al dan niet zelfgemaakte plaatjes, om na te gaan wat voor beelden wat voor geluiden opleveren. Met een webcam op de computer kun je zelfs om je heen horen. Deuren, gordijnen, ramen en lamellen zijn goed te herkennen omdat het ongeoefend oor weinig moeite heeft met het ratelende effect van verticale structuren.

Wie een draagbare computer uitrust met een webcam en een koptelefoon opzet kan ermee de straat op. Daarbij is het essentieel dat de camera aan het hoofd is gekoppeld, zodat de drager weet waar hij naar kijkt. Op Meijers site staan getuigenissen van blinden die stellig zeggen er een visuele ervaring mee te hebben. Het wachten is op een versie die gekoppeld kan worden aan een zakcomputer.