Zoek mail die hierop lijkt

Herbert Blankesteijn

Analyse van alle e-mail van een bedrijf kan laten zien hoe het bedrijf in werkelijkheid in elkaar zit, heeft Beet in april gemeld [073 030402 Mail toont echte structuur bedrijf.doc]. Nu gaat Anton Leuski, aan de University of Southern California te Marina del Rey, een stapje verder. Wie over een verzameling mailberichten beschikt kan deze op een overzichtelijke, visuele manier in 'families' indelen met behulp van software die Leuski heeft ontwikkeld. Of die verwantschap moet zitten in de afzenders of ontvangers, of bijvoorbeeld in de inhoud, kan de gebruiker van Leuski's programma zelf bepalen. Geheime diensten lusten daar volgens Beet wel pap van.

eArchivarius is de prachtige naam die Leuski, een vriendelijk ogende Russische immigrant [http://www-ciir.cs.umass.edu/~leouski/], aan zijn project heeft gegeven. Het is de mogelijke oplossing voor een uitgebreide categorie vraagstukken. Bijvoorbeeld: een groot bedrijf krijgt een gerechtelijk bevel alle e-mail over een bepaald onderwerp over te dragen (komt in de praktijk voor). Omdat onderwerpregels niet door iedereen op dezelfde manier worden gebruikt, is het verzamelen alleen al van deze collectie een lastig probleem. En dan hebben we het nog niet over het analyseren ten gerechte. Of een historicus wil mail van overheidsdienaren gebruiken als bron voor onderzoek. Welke mail is interessant? Of de persoonlijke mail van een overleden beroemdheid komt beschikbaar. Hoe begin je die te onderzoeken?

eArchivarius kan in de eerste plaats doen wat de eerder in Beet beschreven software doet: relaties leggen tussen mensen. Het programma doet dat op een prachtige visuele manier [http://www.isi.edu/~leuski/earchivarius/use/use1.jpg.] Iedere deelnemer aan het mailverkeer wordt voorgesteld door een bol in de ruimte. Hoe meer twee deelnemers met elkaar schrijven, hoe dichter hun bollen bij elkaar in de ruimte komen te hangen. Subgroepjes, zoals personen die extra vaak onderling communiceren, of die lid zijn van dezelfde organisatie, kunnen een eigen kleur krijgen, zodat een en ander nog overzichtelijker wordt.

Verder kan eArchivarius van een gekozen persoon alle mail geordend presenteren: gesorteerd naar tijd, correspondent, en richting van de mail (inkomend of uitgaand). Op elke correspondent kun je klikken; dan krijg je van die persoon een soortgelijk overzicht. En het bijzonderste: als je een bepaald mailtje op het scherm hebt, kun je klikken op 'show similar messages', zoals je ook bij Google kunt klikken op 'similar pages' (gelijkwaardige pagina's). eArchvarius vertoont dan mailtjes die 'lijken op' het oorspronkelijke mailtje. Wat 'lijken op' moet inhouden, kan de onderzoeker eerst zelf definiëren. Dat kan bijvoorbeeld zijn een gelijkenis in de inhoud, op grond van woordgebruik, maar ook een gelijkenis in de adressering - het kunnen deels dezelfde personen zijn of personen van dezelfde organisatie. Opnieuw worden hier bollen vertoond met een afstand die afneemt naarmate ze meer verwant zijn, en hier stellen de bollen uiteraard mailtjes voor [http://www.isi.edu/~leuski/earchivarius/use/use4.jpg].

Zo kun je uit een enorme voorraad mail snel opduikelen wat voor een bepaald onderzoek relevant is. Leuski gebruikt als voorbeeld de mail die Amerikaanse overheidsdienaren alkaar stuurden ten tijde van het Iran/Contraschandaal. Je zou verwachten dat geheime diensten dergelijke software allang in gebruik hebben voor programma's als Echelon, Carnivore of Total Information Awareness (TIA). Leuski blijft op vragen hierover het antwoord schuldig, en hoe kan het ook anders: als hij hiervan op de hoogte was, zou hij zeker zwijgplicht hebben.

In een andere vorm bestaat zulke software zeker al wel. Op guests.evectors.it/zoe is het programma Zoë te vinden, dat vergelijkbare dingen doet, zij het in een primitieve versie (0.44) en alleen voor wie Linux op zijn computer heeft.

Beet hoopt ijdel dat de James Bondjes van de geheime diensten van zijn privémail af zullen blijven, maar hoopt dat normale mailprogramma's ooit worden uitgerust met een knop Zoek mail die hierop lijkt. Dat zou het leven aan de pc zeer veraangenamen.