Kazaa en de mazen in het net

Herbert Blankesteijn

Zestig miljoen mensen wisselen momenteel muziek uit met de software van Kazaa. Op elk moment zijn het er zo'n vier miljoen tegelijkertijd. Daarmee steekt het bedrijf Napster naar de kroon, dat op zijn hoogtepunt tegen de honderd miljoen klanten had. Napster, Scour, Audiogalaxy, en Aimster zijn inmiddels onschadelijk gemaakt. Kazaa ontspringt nog de dans. Inmiddels procedeert iedereen tegen iedereen: uitwisseldiensten, muziekindustrie, gebruikers en zelfs internetaanbieders worden erbij betrokken.

Kazaa steekt slimmer in elkaar dan Napster. Napster had een database van alle materiaal dat gebruikers beschikbaar stelden. Zo was het bedrijf zelf de spil in het kopieernetwerk, en had het weet van alle songtitels die werden aangeboden. Dat was voor de rechter reden Napster te verbieden. Kazaa doet het anders. De software kijkt vanaf de pc van de gebruiker op andere ingelogde computers of daar een liedje, foto of film aanwezig is. Kazaa, of liever de huidige eigenaar Sharman Networks, beheert deze informatie niet.

Hierdoor kan Sharman volhouden dat het niet meewerkt aan illegaal kopiëren. Overigens kan Sharman wel zijn klanten het gebruik van de software ontzeggen. Als er een nieuwe versie is, wordt de oude uitgeschakeld zodat gebruikers genoodzaakt zijn te downloaden. Half februari is versie 2.1 verschenen. Met elke nieuwe versie worden weer andere subprogramma's meegesmokkeld waarmee Sharman geld verdient (zie kader).

Een ander verschil is, dat Napster een Amerikaans bedrijf was, terwijl Kazaa over de hele wereld is uitgesmeerd. Het van oorsprong Nederlandse bedrijf heeft programmeurs in Estland, servers in Denemarken, en een Nederlandse en een Zweedse oprichter, Edwin Metselaar en Niklas Zennström, beide nog bij het bedrijf betrokken. In januari 2002, tijdens een moeizame Nederlandse rechtszaak, verkocht Kazaa het eigendom van zijn 'interface', het deel van de software waar de gebruiker mee te maken heeft, aan Sharman Networks. Deze onderneming is statutair gevestigd op het Zuidzeeeiland Vanuatu en houdt kantoor in Australië. Het domein Kazaa.com is in handen van een Australisch bedrijf genaamd LEF Interactive. Sharman zelf heeft geen werknemers, zelfs CEO Nikki Hemming wordt ingehuurd via LEF. De namen van investeerders en bestuurders worden door Vanuatu niet prijsgegeven; waarschijnlijk zijn Zennström en Metselaar daarbij. De software is verkocht aan Blastoise, een bedrijfje dat officieel gevestigd is op een eiland voor de Britse kust. Hemming noemt belastingvoordelen als reden voor deze multinationale constructie, maar gerechtelijke procedures worden zo natuurlijk flink bemoeilijkt. De dagen van de offshore radiopiraten lijken terug. Wie moet je aanpakken en waar?

Die vraag is half januari beantwoord door een rechter in Los Angeles, die bepaalde dat Sharman Networks in Californië kan worden vervolgd aangezien miljoenen Californiërs Kazaa gebruiken. In dit proces zijn ook de concurrerende peer-to-peer-diensten Grokster en Morpheus gedaagd. De beschuldiging is: faciliteren van grootschalige schending van het copyright. Gedaagden moeten daarmee ophouden en bij ingebrekeblijven 150.000 dollar schadevergoeding betalen per gekopieerde song of film.

Sharman zelf klaagt nu de muziek- en filmbedrijven aan wegens monopoliemisbruik. De entertainmentwereld heeft nooit meegewerkt aan legale, betaalde uitwisseldiensten maar heeft wel eigen winkeltjes opgericht, PressPlay en MusicNet. Het aantal gebruikers steekt met nog geen 100.000 per stuk mager af tegen de tientallen miljoenen van Kazaa. Sharman zegt dat in Kazaa een betaalde dienst kan worden opgenomen met de meegeleverde software van een partner genaamd AltNet.

Kazaa heeft gepoogd licenties voor de muziekrechten te krijgen. Kort voor de verkoop van Kazaa aan Sharman is Buma/Stemra door de rechter veroordeeld gesprekken met Kazaa over dit onderwerp te hervatten. De muziekindustrie heeft begin 2001 nog een bod van Napster van een miljard afgeslagen voor het recht om tien jaar lang muziek te mogen aanbieden. Daar staat tegenover dat verschillende sites intussen ruime catalogi legaal en tegen betaling mogen aanbieden, zoals Weblisten en Rhapsody. Deze bedrijven hebben geen historie van illegaliteit.

Intussen pakt de muziekindustrie ook individuele gebruikers van Kazaa aan. De Deense Antipiratgruppen heeft van 150 Kazaa-gebruikers het IP-nummer achterhaald, een universeel internetadres dat niet te verbergen valt, kreeg van hun internetproviders de adressen en stuurde ze een rekening van 15 euro per aangeboden cd en 60 euro per film (wie materiaal aanbiedt is makkelijker te vangen dan wie downloadt). De hoogste rekening bedroeg ruim 13.000 euro. Naar verluidt hebben de meesten betaald.

In de VS zijn providers niet zo makkelijk. Internetaanbieder Verizon voert een taai gevecht met de RIAA (Recording Industry Association of America) over het adres van een Verizon-abonnee die nogal actief is geweest bij Kazaa. Eind januari werd Verizon veroordeeld tot het prijsgeven van de identiteit van deze persoon, maar het bedrijf is in beroep gegaan.

Het beeld is, dat de uitwisseldiensten zich fel verdedigen maar gaandeweg terrein verliezen. Amerikaanse rechters kiezen meestal de positie van het gezonde verstand, dat de peer-to-peer-diensten vrijwel uitsluitend worden gebruikt voor illegaal kopiëren - in tegenstelling tot de Nederlandse, die vorig jaar bepaalde dat de gebruikers, en niet de softwaremaker blaam treft. Ook in Nederland moeten gebruikers van Kazaa binnenkort vrezen voor vervolging, zo heeft de muziekindustrie aangekondigd. Kazaa/Sharman kan het door zijn slimme structuur waarschijnlijk lang uithouden, maar als individuele gebruikers voor hun hachje moeten gaan vrezen is het binnen een paar jaar met het swappen gedaan.

Kader: Kazaa is niet leuk

In de loop van vorig jaar werden er bij Kazaa bestanden gesignaleerd die eruitzagen als populaire nummers, bijvoorbeeld van rapper Eminem, maar die bij afspelen bleken te bestaan uit een steeds herhaald refrein. Zo verspilden veel liefhebbers hun tijd en hun bandbreedte. Dit goedaardige bedrog is aan de muziekindustrie toegeschreven.

Voor virusmakers is Kazaa ook aantrekkelijk. Gedownloade bestanden worden door gebruikers vaak zomaar geopend, en worden na downloaden automatisch aangeboden aan de Kazaa-gemeenschap. Wormen als KWBot en Benjamin verspreiden zich op deze manier.

Verder doet Kazaa zelf het nodige om zijn product minder leuk te maken. Medio vorig jaar gaf een meeverpakt programma een partner van Kazaa de mogelijkheid de computer van de Kazaa-gebruiker via internet voor rekenwerk te gebruiken. Deze partner, Brilliant, betaalde Kazaa hiervoor. Toptext was een ander dubieus programma dat Kazaa enige tijd tegen betaling heeft meegesmokkeld. Deze software manipuleerde links op webpagina's die de Kazaa-klant bezocht, in het voordeel van de adverteerders van Toptext. Ook heeft Kazaa getracht partners van Amazon te bestelen. Als een boekenkoper naar Amazon is verwezen door een site die als affiliate is geregistreerd, ontvangt deze site een commissie. De Kazaa-software liet het lijken of Kazaa zelf de affiliate was. Veel echte partnersites derfden zo duizenden dollars aan inkomsten.

Wie bestanden wil uitwisselen zonder adware, spyware of stealware neme Kazaa Lite (www.kazaalite.nl), een uitgeklede versie van Kazaa. In feite een illegale kopie, maar zo krijgt Kazaa een koekje van eigen deeg.