Trabantsoftware

Herbert Blankesteijn

'Open source' software, vaak gemaakt door ongehonoreerde liefhebbers en vaak gratis verkrijgbaar, heeft mijn warme sympathie. Doortrapte zakenlieden niet. Daarom vind ik het leuk dat tal van overheden een overstap overwegen van commerciële naar 'open' software. Het angstzweet van de snelle jongens heeft een heerlijke geur. Dit doet zich voor in Duitsland, Frankrijk, Zuid-Afrika, Oregon, Californië en ook in Nederland.

In Nederland heeft een Kamermeerderheid bepaald dat de overheid op zijn computers vanaf 2006 open standaarden gebruikt en waar mogelijk open source software. Tussen die twee is een belangrijk verschil. Een open standaard is bijvoorbeeld de taal html waarin webpagina's worden geschreven. Iedere programmeur mag html gebruiken. Gesloten standaarden zijn pdf en doc, van respectievelijk Adobe en Microsoft. Wie zijn programma's deze bestandsvormen wil laten lezen of schrijven, moet betalen. Open source software is iets heel anders. De essentie is dat je de broncode, de werking dus, mag inzien en ook mag veranderen, zolang je alles wat daaruit voortkomt zelf weer als open source vrijgeeft.

Open standaarden moeten zonder reserve worden toegejuicht. Waarom zou je bijvoorbeeld een document in doc-formaat verspreiden als het ook in html kan? GroenLinks, dat met het plan voor open software kwam, heeft inmiddels op zijn site het document hierover in doc-formaat vervangen door een html-file. Beter laat dan nooit.

Bij software ligt het subtieler. Hoewel ik liever met open software zou werken, blijf ik na vele ontsnappingspogingen Word en Excel in belangrijke opzichten handiger vinden dan OpenOffice, en Windows handiger dan Linux. Toch kan de overheid ervoor kiezen iets te gebruiken wat minder handig is, vanwege de kosten of om de onafhankelijkheid. Waar Zuid-Afrika dat misschien zonder strubbelingen kan doen, krijgt Nederland te maken met omscholingsproblemen en moeilijker toegang tot oude gegevens.

Nog lastiger wordt het bij speciale software voor de overheid: programma's voor verkiezingen of voor grote administraties pluk je niet zomaar in opensourceversie van internet. Microsoft en PinkRoccade gaan geen broncode prijsgeven volgens het opensourcemodel. In het plan van GroenLinks moet de overheid dan om ideologische redenen als launching customer optreden voor nieuwe programmatuur waarvan de broncode wel wordt vrijgegeven. Maar dat is een wespennest: je laat dan software die zich heeft bewezen, van ervaren bedrijven, links liggen ten faveure van Trabantsoftware. Is geen goed idee. Dan liever teveel betalen aan gladde meneren.