Wat is commerciële meningsuiting?

Herbert Blankesteijn

Vrije meningsuiting! Ik verdien een deel van mijn brood met het uiten van mijn mening en ik eet en drink meningen van anderen. Het recht op vrije meningsuiting is een van onze grootste verworvenheden. Ik ben daar vóór.

De laatste zin van de vorige alinea is een duidelijk geval van meningsuiting. Maar soms is het niet zo duidelijk of iemand bezig is met het uiten van zijn mening, of dat hij iets heel anders aan het doen is. In de rest van dit stukje zal ik daarom meningen zoveel mogelijk als zodanig merken.

De VS kennen sinds kort een 'Do Not Call'-lijst voor telefonische marketing. Wie op die lijst staat mag niet meer gebeld worden voor hypotheken, aluminium kozijnen of tijdschriftabonnementen. Overtreders riskeren een boete tot 11.000 dollar per telefoontje. De kosten worden op grond van een Congresbesluit betaald uit een fonds dat moet worden gevuld door de telemarketers zelf. Net goed (mening).

Inmiddels hebben zo'n 52 miljoen consumenten zich aangemeld. De VS hebben ruim 100 miljoen huishoudens, dus de helft daarvan is de telefonische spam zo zat dat ze de moeite nemen zich voor die lijst aan te melden.

Op 1 oktober moest de lijst geldig worden, maar de invoering is vertraagd door een rechtszaak. De Direct Marketing Association vond (mening) een en ander in strijd met het recht op 'vrije meningsuiting' - 'free speech' - van zijn leden.

De DMA staat daarin niet alleen. In Nederland hebben kort geleden marketingbedrijven overlegd of het in de haak is hun adressenbestanden aan derden te verhuren. De E-mail Marketing Association Nederland en Thuiswinkel.org vonden dat dat niet zomaar kon (mening). Maar Dirk van der Steenhoven van de Nederlandse Dutch Dialogue Marketing Association verklaarde tegenover WebWereld: "Het voorstel om adressen niet aan derden te verstrekken, is niet uitvoerbaar. Het is een beknotting van de commerciële meningsuiting (mening) en lost het spamprobleem ook niet op."

Een paar van de beweringen van Van der Steenhoven zijn geen meningen maar feitelijke mededelingen. Die kunnen juist zijn of onjuist. Hoezo is het niet uitvoerbaar om adressen niet aan derden te verstrekken? Hoezo lost dat het spamprobleem niet op? Als minder organisaties mijn adres hebben krijg ik minder spam, zo simpel is het. En de heer Van der Steenhoven moet denk ik (mening) onderricht krijgen over wat 'uitvoeren' inhoudt. Het betekent dat je iets doet. Iets doen kan moeilijk of onmogelijk zijn. Maar adressen níet aan derden geven is: iets nalaten. Iets nalaten is makkelijk; daarvoor hoef je het alleen maar niet te doen. Dat is dus altijd uitvoerbaar. Is dat een beetje duidelijk, mijnheer Van der Steenhoven?

Dan kom ik nu op de betekenis van het woord 'meningsuiting'. Daarbij is het essentieel dat je iets vindt, dus een mening hebt. Bij activiteiten die dienen om iets te verkopen is dat niet aan de orde. Dat onderscheid is in mijn ogen (mening) door niemand beter duidelijk gemaakt dan door Henk-Jan Smits van Idols: 'Of ik het goed vind doet er helemaal niet toe, als het maar verkoopt,' of woorden van die strekking. Als een verkoper, een reclameschrijver of een direct marketer zegt dat een stofzuiger of een toiletpot van fantastische kwaliteit is, moet ik wel heel dom zijn om te geloven dat dat zijn mening is - al zegt hij honderd keer dat hij er thuis ook zo een heeft. Zo weet iedereen dat Monique van de Ven in werkelijkheid niet bij FBTO verzekerd is. Het hoeft niet eens de mening van zijn baas te zijn. Het is wat hij moet zeggen van zijn baas om mij tot kopen te bewegen. Dat heeft niets te maken met het hebben van een opinie of het grondwettelijke recht om die te uiten.

Inmiddels heeft een hof van beroep in de VS bepaald dat de 'Do Not Call'-lijst voorlopig in werking kan treden. Niks meningsuiting. Er moet nu nog worden uitgezocht, begrijp ik, of het onderscheid dat wordt gemaakt tussen liefdadige en commerciële instellingen wel terecht en grondwettig is. Goed idee voor u, mijnheer Van der Steenhoven van de DDMA? Als Nederland het argument van de meningsuiting heeft weggelachen, kunt u altijd nog volhouden dat u doet aan liefdadigheid.