De búrger moet luisteren.

Herbert Blankesteijn

De tijd is voorbij dat voor elk maatschappelijk probleem een commissie van wijze mannen werd ingesteld. Als je het vandaag als regering of overheid even niet meer weet, begin je een website.

Zo ook bij het vraagstuk van normen en waarden. Kort voor de verkiezingen liet Balkenende weten dat er dit jaar een site zal worden geopend waar de burger zijn mening kenbaar kan maken over zaken van goede manieren. Ook sms-en wordt als kanaal gezien om te inventariseren wat er leeft in het land.

Over dit soort activiteiten heb ik een paar vragen - vragen die gesteld zouden moeten worden voordat je zo'n plan uitvoert.

Bijvoorbeeld: hoe voorkom je dat één persoon zijn mening zevenduizend keer geeft, of dat belangengroepen georganiseerd meedoen? Hoe voorkom je dat een handige hacker een script schrijft dat een eindeloze stroom meningen inlevert? Dat is een probleem dat alle polls-via-internet teistert. Het is de reden dat bij de meeste opinieonderzoekers internet geen serieus kanaal is. Gebruik je het wel, dan moet je speciale maatregelen nemen. Je moet mensen zelf individueel benaderen, of je moet je kanaal maar een heel korte tijd openstellen. Een website voldoet niet aan die eisen.

Als zo'n web-inventarisatie op zekere dag een beeld laat zien, wat doe je daar dan mee? Lijkt me handig om van tevoren even over na te denken. Formeel stemmen via internet is nog onmogelijk, betrouwbaar opinies peilen is zeer moeilijk. Een beetje meningen inventariseren, zoals tal van sites al doen (onder andere bij kranten en omroepen), leidt alleen maar tot vrijblijvende oprispingen. 'Drieënveertig procent van de bezoekers van onze site ergert zich het meest aan poep op de stoep.' Ja, en? Wie waren dat dan? Het kunnen bij wijze van spreken wel Eskimo's zijn geweest. Hoevéél waren het er eigenlijk? Let maar eens op, er worden wel percentages genoemd, zelden aantallen.

Het publiek mag wat mij betreft via sms bepalen wie Idols wint. Een loterij is het toch, en het mobiliseren van je vrienden en kennissen is onderdeel van het spelletje. Maar je kunt op dit soort interactieve kunsten geen beleid baseren.

De burger heeft het gevoel dat er lange tijd niet naar hem is geluisterd. 'Vijf jaar geleden heb ik op partij X gestemd en dat hielp niet, vorig jaar op partij Y en dat hielp ook al niet.' De politiek probeert nu de burger het gevoel te geven dat er wél wordt geluisterd, maar miskent dat dat niet kan. In de eerste plaats vanwege de macht van het getal: er zijn zoveel meningen en belangen dat het niet iedereen naar de zin kan worden gemaakt. In de tweede plaats omdat de politiek het algemeen belang vertegenwoordigt, terwijl burgers meestal hun eigen belang nastreven.

De ironie wil trouwens dat waar het uiterste wordt gedaan om de burger te laten meepraten, bij de lokale referenda, dit ontaardt in een volstrekte farce. De belangstelling is zo gering dat het voor 'Ja'-stemmers de beste strategie is om niet te gaan stemmen, zodat de minimumopkomst niet wordt gehaald en de 'Nee'-stemmers weliswaar winnen, maar toch niet hun zin krijgen (misschien moet ik 'ja' en 'nee' verwisselen, maar daar gaat het nu niet om). Hoezo wil de burger meepraten?

En dan zwijg ik nog over het feit dat veel burgers, de goede niet te na gesproken, maar wat brullen. 'Zakkenvullers zijn het!' 'Eén grote klerezooi!' 'Waarom doen ze niet wat aan X?' 'Er moet eindelijk eens geld komen voor Y!' Het is opmerkelijk hoe snel schreeuwlelijken die opeens wél in ernst belangen moeten afwegen, zoals de mensen van LPF en Leefbaar Rotterdam, veranderen in echte politici, van het soort dat ze zelf eerst te vuur en te zwaard bestreden.

En laten we wel wezen. De meeste burgers hebben niet de opleiding, de kennis en de intelligentie, zelfs niet de belangstelling, om gefundeerd te oordelen over concrete beleidsvraagstukken. Geef ze met zo'n website dus niet de illusie dat er naar ze wordt geluisterd, want vroeg of laat merken ze dat dat toch niet gebeurt. Leg uit dat het niet kan. Geef het beleid in handen van wijze mannen en vrouwen, en leg uit waarom zij de besluiten nemen die ze nemen, en doe dát dan voor mijn part via allemaal moderne, geile, digitale media.

De burger die daarnaar niet wil luisteren, zoekt het zelf maar uit.