Een vel papier is net een beeldscherm

Herbert Blankesteijn

Een van mijn favoriete verhalen over 's mensen onwennigheid met computers gaat over een vader, een dochter en een encyclopedie. De vader probeert zijn dochter uit te leggen wat een encyclopedie is. Hij begint over boeken waarin je iets kunt opzoeken, zodat je erover kunt lezen en soms plaatjes kunt zien die er iets mee te maken hebben. Waarop de dochter het doorkrijgt: 'O, je bedoelt Encarta, maar dan in een boek!' Voor wie het niet weet: Encarta is een encyclopedie op cd-rom, waar je met de pc je wetenswaardigheden uit haalt.

Nog altijd krijgen grote mensen computerzaken op opgediend in ouderwetse termen. Een computer is net een auto (was er maar een wegenwacht); Internet een snelweg (maar dan zonder Rijkspolitie). Een programma om geluid af te spelen en op te nemen verschijnt op het scherm als een stereo-installatie. Sommige computers vertonen na het opstarten niet het scherm van Windows, maar een afbeelding van een kamer, met een bureau (werk), een tv (beeld en geluid), een kinderhoekje (spelletjes), een telefoon (communicatie) enzovoort. Op die regionen van het scherm kun je klikken om de betreffende toepassingen te starten. Intuïtief heet dat. Ik heb zelfs een oude cd-rom met een encyclopedie die zich presenteert als een plank vol boeken. Het nieuwe vertoont zich geruststellend in een ouderwetse gedaante.

Dat is best zolang het gaat om een laagje verf. Moeilijker wordt het als de nieuwe technologie zijn speciale eigenschappen moet prijsgeven om te voldoen aan een gedateerd beeld.

Een van de eerste toepassingen van de personal computer was tekstverwerking. Het apparaat was zodoende net een schrijfmachine. Dus kwamen er bastaardapparaten op de markt: een pc van Brother waarbij desgewenst het toetsenbord rechtstreeks de printer kon aansturen, zodat je weer een tikmachien had. Ontoelaatbaar eigenlijk, want de voordelen van het digitale werk, correctie- en opslagmogelijkheden, liet je onnodig links liggen. Philips had een Videowriter, een computer met ingebouwde printer die allen kon tekstverwerken. Met opzet was de mogelijkheid andere programma's te laden, geëlimineerd. Dat is nu haast niet meer voor te stellen.

Kijk om je heen en je ziet vanzelf meer van dit soort gevallen. Web TV is er een: Internet bekijken via het televisietoestel. Helaas is het tv-beeld vergeleken met dat van een computermonitor van droevige kwaliteit en moeten Internetpagina's door de 'set top box' opnieuw worden ingedeeld. Zo wordt Internet langzaam, teksten blijven moeilijk leesbaar en veel mogelijkheden die je met de pc hebt, zoals opslaan van pagina's, zijn sterk beperkt of werken helemaal niet.

Het electronische boek is een ander voorbeeld: een gekortwiekte computer die met geweld in de gedaante van een boek is geperst, die je kunt gebruiken om speciaal geprepareerde, dure tekstbestanden te lezen - en nergens anders voor. Dames en heren, een echt boek heeft geen batterijen nodig, en als u per se modern wilt wezen, neem dan een leuke laptop of een zakcomputer waar veel meer mee kan, en haal duizenden gratis boekteksten op www.promo.net/pg

Het is een fase waar we, vrees ik, even doorheen moeten. Maar er komt een dag dat nieuwe apparaten, we kunnen nog niet weten welke, de gedaante van een pc krijgen om ze voor ons acceptabel te maken. En mijn kleinkinderen zal ik uitleggen wat vroeger een stereo-installatie was: 'Daar kon je muziek uit laten komen. Net zoiets als een pc, alleen kon je er niks anders mee.'