Herbert Blankesteijn
De carrière van de
Amerikaanse zangeres Janis Ian neemt een merkwaardige wending. Grote hits heeft
ze na de jaren '70 (At Seventeen, Run Too Fast) niet meer gehad, maar ze
maakt nog altijd platen en treedt regelmatig op. Dit jaar heeft ze op internet
een hartstochtelijk pleidooi gehouden vóór het gratis downloaden van muziek.
Het artikel waarin ze dat deed, oorspronkelijk geschreven voor het vakblad Performing Songwriter Magazine,
is inmiddels in negen talen vertaald en heeft op meer dan duizend sites
gestaan. De interviewers staan weer in de rij, en de verkoop van haar cd's via
internet is verdrievoudigd. NRC Handelsblad sprak haar telefonisch
tijdens een tour in Canada.
Uit 'The internet
debacle':
Ben ik bang vrienden en
kansen te verliezen, of mijn tiende Grammy-nominatie, door dit artikel te
publiceren? Nou en of. Maar soms zijn dingen gewoon verkeerd, en als ze zo
verkeerd zijn, moet iemand er wat van zeggen.
'Ik ben begonnen met research
voor dat artikel in de veronderstelling dat het gratis downloaden slecht was.
Maar na drie maanden onderzoek had ik de tegenovergestelde mening: gratis
downloaden is waarschijnlijk het beste dat de industrie is overkomen sinds de
uitvinding van de grammofoonplaat.
'Downloaden is niet
schadelijk voor de industrie, maar juist gunstig. Ik weet niet of dat eeuwig zo
blijft, maar als op dit moment iets gratis te downloaden valt, bevordert dat de
verkoop. Naar aanleiding van mijn eigen artikel ben ik zelf nummers gratis gaan
aanbieden. Daarop zijn de verkoopcijfers van mijn cd's met 300 procent
gestegen, en dat zijn juist de cd's waarvan ik nummers weggeef. En afgezien van
het introduceren van gratis downloads hebben we niets veranderd, dus daar moet
het wel door komen.
Zijn ze in de muziekindustrie
dan zo stom dat ze dat niet begrijpen?
'Het is geen kwestie van stom
zijn. Je hebt heel slimme mensen in de platenindustrie. Maar de hele
bedrijfstak is veranderd. De laatste jaren zijn veel muziekbedrijven, ook in de
VS, in buitenlandse handen geraakt. Mensen werken niet meer hun hele carrière
bij hetzelfde bedrijf. Ze komen binnen vanuit een bedrijfskundige opleiding en
ze laten op de muziekwereld hun corporate business model los. En dat
zegt, als er een of andere innovatie is: laten we dat proberen kapot te maken
met juridische middelen zodat niemand het kan gebruiken.
Uit 'The internet
debacle':
De muziekindustrie had exact
dezelfde reactie op de komst van spoelenrecorders, cassettes, DAT, minidiscs,
videobanden, MTV, en een massa andere technieken die voor de consument een
vooruitgang zijn. Ik weet dat, want ik was erbij.
'Toen Napster nog bestond,
had ik te maken met honderd jongelui per maand die bij Napster een of meer
liedjes van me hadden gedownload, en dan naar mijn site kwamen. Van die honderd
per maand kochten er vijftien een cd. Geen platenmaatschappij doet moeite voor
180 cd's per jaar. Maar dat leverde me $2700 op, en voor mij is dat veel. En
dat alleen al via de site; extra verkoop in winkels zit daar niet bij. Ook tel
ik niet de mensen mee die zo naar mijn optredens zijn gekomen.
'Ik snap niet dat
platenmaatschappijen niet zien dat Napster iets geweldigs had kunnen zijn voor
de verkoop, als ze ermee hadden samengewerkt. Als de muziekwereld via Napster
een stuiver per download had gevraagd, hadden ze een half miljoen dollar per
dag verdiend, zonder kosten. Ik snap niet dat ze in plaats daarvan Napster
hebben willen controleren. Vanuit hun business model is het nog wel te
begrijpen, maar ze realiseren zich niet dat ze het niet kúnnen.
Uit 'The internet
debacle':
De muziekindustrie heeft
geen hulp van buiten nodig om te gronde te gaan. Wij kunnen dat heel goed zelf,
dank u.
U biedt een beperkt aantal
nummers aan op uw site. Zou u nog cd's verkopen als u de hele inhoud van een cd gratis beschikbaar zou
stellen?
'Daar zijn studies naar
gedaan, en sommige zeggen van wel en andere van niet. De meeste studies die er
zijn, zijn gemaakt door mensen die iets tegen downloaden hebben en hun
onderzoek doen met als enige doel in de rechtszaal aan te tonen dat downloaden
schade oplevert. Maar toen Napster werd uitgeschakeld, daalden de
muziekverkopen in de twee maanden daarna met een procent of vijf. In de twee
jaar daarvoor stegen de verkopen. Aan die statistieken wordt niet gerefereerd.
'Wij kunnen om technische
redenen niet meer dan een nummer per week aan mijn site toevoegen. Over een
jaar wordt het interessant, als mensen op mijn site een hele cd bij elkaar
kunnen sprokkelen.
Uit 'The internet
debacle':
De mensen van de NARAS [De
organisatie achter de Grammy Awards, HB] vertelden me dat downloads "de
verkoop verpestten", "de muziekindustrie ruïneerden" en
"mij geld kostten".
Mij geld kostten? Als iemand uit de muziekindustrie zegt
dat ik met zijn plan meer geld verdien, hou ik mijn hand op mijn portemonnee. En als-ie weg is, kijk ik of ik niks
mis.
'Je houdt het niet tegen,
daarom moet je het leren gebruiken. De filmindustrie is slim geweest. Ze hebben
geprobeerd het opnemen van films op video onmogelijk te maken, maar de rechter
heeft dat verhinderd. Toen zijn ze 180 graden gedraaid, en zijn films op video
gaan verhuren en verkopen. Dat levert nu meer geld op dan de exploitatie in de
bioscopen. Om dvd's geaccepteerd te krijgen moesten ze meer inhoud bieden. Als
je nu een dvd koopt krijg je een massa extra's. Gesprekken backstage,
een interview met de regisseur, screentests, noem maar op. Een film downloaden
heeft geen zin als je al die extra's kunt krijgen voor twintig dollar. Dat
zouden wij ook moeten doen, opgevoerde cd's, met live-opnamen, clips van de
artiest, backstage-opnamen en dat soort dingen. Ik geloof dat de meeste
consumenten zo'n verrijkte cd zouden kopen ook als ze alles zouden kunnen
downloaden.
Is er dan niemand die last
heeft van gratis downloads?
Hooguit een paar
supersuccessen als Celine Dion. Wij profiteren ervan. Elke groep of artiest die
geen contract kan krijgen bij een grote maatschappij, kan nu een miljoenenpubliek
bereiken voor weinig geld, cd's verkopen en mensen naar concerten halen. Als je
je plaat op de radio wilt laten draaien kost dat meer geld dan je ooit kunt
verdienen.
Uit 'The internet
debacle':
In 37 jaar als
platenartiest heb ik niet één royaltyafrekening gehad die niet liet zien dat ik
hen geld schuldig was.
U schrijft dat mensen
muziek downloaden om een artiest te leren kennen. Maar lijkt het er niet op dat
veel mensen veel méér downloaden dan ze daarvoor nodig hebben?
'Zeker. En dan wissen ze het
weer van hun harde schijf omdat ze niet de ruimte hebben om dat allemaal te
bewaren, zeker niet als die artiest ze uiteindelijk niet bevalt. En al bewaren
ze het wel - mensen die maar raak
downloaden hebben toch niet de tijd om alles te beluisteren.
'Denk erom, ik ben niet voor
downloaden zonder toestemming van de artiest. Ik ben niet tegen auteursrechten.
Ik ben wel tegen de voorstelling van zaken die de RIAA [samenwerkingsverband
van platenmaatschappijen, HB] geeft, dat ze optreden in het belang van de
artiesten. Ik heb de pest in dat zoveel van mijn muziek niet meer te krijgen
is, behalve illegaal op internet.
'Er zijn natuurlijk altijd
mensen die iets voor niets willen hebben, net zoals er altijd winkeldieven
zullen zijn. Maar ik geloof dat de meerderheid van de consumenten graag betaalt
als ze op een site kunnen vinden wat ze zoeken. De prijs moet dan redelijk zijn
en het betalen makkelijk. Bij een lagere prijs per stuk verkoop je veel meer en
verdien je meer geld; dat is kapitalisme op zijn best. De fout die mijn branche
maakt is dat ze die grote hoeveelheden willen verkopen voor een hoge prijs.
'De muziekindustrie zou een
gat in de lucht moeten springen. Hier heb je een manier om muziek bij miljoenen
mensen te krijgen die nooit naar een platenzaak zouden gaan. Het is razendsnel,
de kosten zijn minimaal en je hoeft niet te distribueren. De
marketingmogelijkheden zijn geweldig. Hét middel voor lagere kosten en hogere
opbrengst. In plaats daarvan lopen ze rond als kippen zonder kop.
'De muziekindustrie moet een
gezamenlijke site oprichten, waar je voor een fractie van een dollar per nummer
alles kunt downloaden. Op zo'n site zou je ook materiaal kunnen zetten dat niet
meer leverbaar is op cd. Op dit moment kunnen artiesten niets doen met muziek
die niet meer leverbaar is, omdat de contracten met de platenmaatschappijen dat
verbieden. Die muziek is nu dood, afgezien van de verkrijgbaarheid op internet.
'Laten ze nou een jaar lang
met zo'n site experimenteren. Anders weten we nooit wat er gebeurt. En dat is
een schande, want de muziekindustrie zou voorop moeten lopen bij de toepassing
van nieuwe technieken, niet achteraan.
Uit 'The internet
debacle':
De industrie schrijft nu
op het label: "Deze cd is beveiligd tegen illegaal kopiëren. Als u
problemen heeft met afspelen, kunt u de cd terugbrengen en uw geld
terugkrijgen." Nou vraag ik je: als je dat een paar keer overkomt, wie
koopt er dan nog een cd?
Kent u artiesten die uw
mening over gratis downloaden delen?
'Ik ken een behoorlijk aantal
die het met me eens zijn, maar niet zoveel die dat hardop durven zeggen. Ook
hardwaremakers hebben gebeld en steun betuigd, en of ik hun telefoontje geheim
wilde houden. Zelfs managers van platenmaatschappijen lieten me weten dat ze
het volkomen met me eens waren en dat ik hun naam niet mocht gebruiken. Alanis
Morrissette heeft getuigd bij het Congres dat de muziekindustrie niet voor háár
sprak. Dat is heel dapper, maar je moet gearriveerd zijn om je dat te kunnen
permitteren.
Uit 'The internet debacle':
Wij artiesten hebben de
aandacht en het vertrouwen van het publiek. Als we ons uitspreken tijdens
concerten en in de pers, kunnen we de schuld voor de trieste stand van zaken
leggen waar die hoort: bij platenmaatschappijen, radiomanagers, en bij ons eigen
onvermogen ons te organiseren. Als wij het heft niet in handen nemen, doet
niemand het.