Artiest verdient aan gratis downloaden

Herbert Blankesteijn

 

De carrière van de Amerikaanse zangeres Janis Ian neemt een merkwaardige wending. Grote hits heeft ze na de jaren '70 (At Seventeen, Run Too Fast) niet meer gehad, maar ze maakt nog altijd platen en treedt regelmatig op. Dit jaar heeft ze op internet een hartstochtelijk pleidooi gehouden vóór het gratis downloaden van muziek. Het artikel waarin ze dat deed, oorspronkelijk geschreven voor het vakblad Performing Songwriter Magazine, is inmiddels in negen talen vertaald en heeft op meer dan duizend sites gestaan. De interviewers staan weer in de rij, en de verkoop van haar cd's via internet is verdrievoudigd. NRC Handelsblad sprak haar telefonisch tijdens een tour in Canada.

 

Uit 'The internet debacle':

Ben ik bang vrienden en kansen te verliezen, of mijn tiende Grammy-nominatie, door dit artikel te publiceren? Nou en of. Maar soms zijn dingen gewoon verkeerd, en als ze zo verkeerd zijn, moet iemand er wat van zeggen.

 

'Ik ben begonnen met research voor dat artikel in de veronderstelling dat het gratis downloaden slecht was. Maar na drie maanden onderzoek had ik de tegenovergestelde mening: gratis downloaden is waarschijnlijk het beste dat de industrie is overkomen sinds de uitvinding van de grammofoonplaat.

 

'Downloaden is niet schadelijk voor de industrie, maar juist gunstig. Ik weet niet of dat eeuwig zo blijft, maar als op dit moment iets gratis te downloaden valt, bevordert dat de verkoop. Naar aanleiding van mijn eigen artikel ben ik zelf nummers gratis gaan aanbieden. Daarop zijn de verkoopcijfers van mijn cd's met 300 procent gestegen, en dat zijn juist de cd's waarvan ik nummers weggeef. En afgezien van het introduceren van gratis downloads hebben we niets veranderd, dus daar moet het wel door komen.

 

Zijn ze in de muziekindustrie dan zo stom dat ze dat niet begrijpen?

 

'Het is geen kwestie van stom zijn. Je hebt heel slimme mensen in de platenindustrie. Maar de hele bedrijfstak is veranderd. De laatste jaren zijn veel muziekbedrijven, ook in de VS, in buitenlandse handen geraakt. Mensen werken niet meer hun hele carrière bij hetzelfde bedrijf. Ze komen binnen vanuit een bedrijfskundige opleiding en ze laten op de muziekwereld hun corporate business model los. En dat zegt, als er een of andere innovatie is: laten we dat proberen kapot te maken met juridische middelen zodat niemand het kan gebruiken.

 

Uit 'The internet debacle':

De muziekindustrie had exact dezelfde reactie op de komst van spoelenrecorders, cassettes, DAT, minidiscs, videobanden, MTV, en een massa andere technieken die voor de consument een vooruitgang zijn. Ik weet dat, want ik was erbij.

 

'Toen Napster nog bestond, had ik te maken met honderd jongelui per maand die bij Napster een of meer liedjes van me hadden gedownload, en dan naar mijn site kwamen. Van die honderd per maand kochten er vijftien een cd. Geen platenmaatschappij doet moeite voor 180 cd's per jaar. Maar dat leverde me $2700 op, en voor mij is dat veel. En dat alleen al via de site; extra verkoop in winkels zit daar niet bij. Ook tel ik niet de mensen mee die zo naar mijn optredens zijn gekomen.

'Ik snap niet dat platenmaatschappijen niet zien dat Napster iets geweldigs had kunnen zijn voor de verkoop, als ze ermee hadden samengewerkt. Als de muziekwereld via Napster een stuiver per download had gevraagd, hadden ze een half miljoen dollar per dag verdiend, zonder kosten. Ik snap niet dat ze in plaats daarvan Napster hebben willen controleren. Vanuit hun business model is het nog wel te begrijpen, maar ze realiseren zich niet dat ze het niet kúnnen.

 

Uit 'The internet debacle':

De muziekindustrie heeft geen hulp van buiten nodig om te gronde te gaan. Wij kunnen dat heel goed zelf, dank u.

 

U biedt een beperkt aantal nummers aan op uw site. Zou u nog cd's verkopen als u de hele inhoud van een cd gratis beschikbaar zou stellen?

 

'Daar zijn studies naar gedaan, en sommige zeggen van wel en andere van niet. De meeste studies die er zijn, zijn gemaakt door mensen die iets tegen downloaden hebben en hun onderzoek doen met als enige doel in de rechtszaal aan te tonen dat downloaden schade oplevert. Maar toen Napster werd uitgeschakeld, daalden de muziekverkopen in de twee maanden daarna met een procent of vijf. In de twee jaar daarvoor stegen de verkopen. Aan die statistieken wordt niet gerefereerd.

'Wij kunnen om technische redenen niet meer dan een nummer per week aan mijn site toevoegen. Over een jaar wordt het interessant, als mensen op mijn site een hele cd bij elkaar kunnen sprokkelen.

 

Uit 'The internet debacle':

De mensen van de NARAS [De organisatie achter de Grammy Awards, HB] vertelden me dat downloads "de verkoop verpestten", "de muziekindustrie ruïneerden" en "mij geld kostten".

Mij geld kostten? Als iemand uit de muziekindustrie zegt dat ik met zijn plan meer geld verdien, hou ik mijn  hand op mijn portemonnee. En als-ie weg is, kijk ik of ik niks mis.

 

Hoe kan de muziekbranche profiteren van nieuwe technieken en media?

 

'Je houdt het niet tegen, daarom moet je het leren gebruiken. De filmindustrie is slim geweest. Ze hebben geprobeerd het opnemen van films op video onmogelijk te maken, maar de rechter heeft dat verhinderd. Toen zijn ze 180 graden gedraaid, en zijn films op video gaan verhuren en verkopen. Dat levert nu meer geld op dan de exploitatie in de bioscopen. Om dvd's geaccepteerd te krijgen moesten ze meer inhoud bieden. Als je nu een dvd koopt krijg je een massa extra's. Gesprekken backstage, een interview met de regisseur, screentests, noem maar op. Een film downloaden heeft geen zin als je al die extra's kunt krijgen voor twintig dollar. Dat zouden wij ook moeten doen, opgevoerde cd's, met live-opnamen, clips van de artiest, backstage-opnamen en dat soort dingen. Ik geloof dat de meeste consumenten zo'n verrijkte cd zouden kopen ook als ze alles zouden kunnen downloaden.

 

Is er dan niemand die last heeft van gratis downloads?

 

Hooguit een paar supersuccessen als Celine Dion. Wij profiteren ervan. Elke groep of artiest die geen contract kan krijgen bij een grote maatschappij, kan nu een miljoenenpubliek bereiken voor weinig geld, cd's verkopen en mensen naar concerten halen. Als je je plaat op de radio wilt laten draaien kost dat meer geld dan je ooit kunt verdienen.

 

Uit 'The internet debacle':

In 37 jaar als platenartiest heb ik niet één royaltyafrekening gehad die niet liet zien dat ik hen geld schuldig was.

 

U schrijft dat mensen muziek downloaden om een artiest te leren kennen. Maar lijkt het er niet op dat veel mensen veel méér downloaden dan ze daarvoor nodig hebben?

 

'Zeker. En dan wissen ze het weer van hun harde schijf omdat ze niet de ruimte hebben om dat allemaal te bewaren, zeker niet als die artiest ze uiteindelijk niet bevalt. En al bewaren ze het wel -  mensen die maar raak downloaden hebben toch niet de tijd om alles te beluisteren.

'Denk erom, ik ben niet voor downloaden zonder toestemming van de artiest. Ik ben niet tegen auteursrechten. Ik ben wel tegen de voorstelling van zaken die de RIAA [samenwerkingsverband van platenmaatschappijen, HB] geeft, dat ze optreden in het belang van de artiesten. Ik heb de pest in dat zoveel van mijn muziek niet meer te krijgen is, behalve illegaal op internet.

 

'Er zijn natuurlijk altijd mensen die iets voor niets willen hebben, net zoals er altijd winkeldieven zullen zijn. Maar ik geloof dat de meerderheid van de consumenten graag betaalt als ze op een site kunnen vinden wat ze zoeken. De prijs moet dan redelijk zijn en het betalen makkelijk. Bij een lagere prijs per stuk verkoop je veel meer en verdien je meer geld; dat is kapitalisme op zijn best. De fout die mijn branche maakt is dat ze die grote hoeveelheden willen verkopen voor een hoge prijs.

 

'De muziekindustrie zou een gat in de lucht moeten springen. Hier heb je een manier om muziek bij miljoenen mensen te krijgen die nooit naar een platenzaak zouden gaan. Het is razendsnel, de kosten zijn minimaal en je hoeft niet te distribueren. De marketingmogelijkheden zijn geweldig. Hét middel voor lagere kosten en hogere opbrengst. In plaats daarvan lopen ze rond als kippen zonder kop.

 

'De muziekindustrie moet een gezamenlijke site oprichten, waar je voor een fractie van een dollar per nummer alles kunt downloaden. Op zo'n site zou je ook materiaal kunnen zetten dat niet meer leverbaar is op cd. Op dit moment kunnen artiesten niets doen met muziek die niet meer leverbaar is, omdat de contracten met de platenmaatschappijen dat verbieden. Die muziek is nu dood, afgezien van de verkrijgbaarheid op internet.

'Laten ze nou een jaar lang met zo'n site experimenteren. Anders weten we nooit wat er gebeurt. En dat is een schande, want de muziekindustrie zou voorop moeten lopen bij de toepassing van nieuwe technieken, niet achteraan.

 

Uit 'The internet debacle':

De industrie schrijft nu op het label: "Deze cd is beveiligd tegen illegaal kopiëren. Als u problemen heeft met afspelen, kunt u de cd terugbrengen en uw geld terugkrijgen." Nou vraag ik je: als je dat een paar keer overkomt, wie koopt er dan nog een cd?

 

Kent u artiesten die uw mening over gratis downloaden delen?

 

'Ik ken een behoorlijk aantal die het met me eens zijn, maar niet zoveel die dat hardop durven zeggen. Ook hardwaremakers hebben gebeld en steun betuigd, en of ik hun telefoontje geheim wilde houden. Zelfs managers van platenmaatschappijen lieten me weten dat ze het volkomen met me eens waren en dat ik hun naam niet mocht gebruiken. Alanis Morrissette heeft getuigd bij het Congres dat de muziekindustrie niet voor háár sprak. Dat is heel dapper, maar je moet gearriveerd zijn om je dat te kunnen permitteren.

 

Uit 'The internet debacle':

Wij artiesten hebben de aandacht en het vertrouwen van het publiek. Als we ons uitspreken tijdens concerten en in de pers, kunnen we de schuld voor de trieste stand van zaken leggen waar die hoort: bij platenmaatschappijen, radiomanagers, en bij ons eigen onvermogen ons te organiseren. Als wij het heft niet in handen nemen, doet niemand het.