Geld rolt op internet

Herbert Blankesteijn

Het zou de sleutel zijn tot succesvolle digitale handel: een online betaalsysteem dat vertrouwen inboezemt. Niet de banken, maar internet- en telefoonbedrijven zijn het meest actief op dit gebied.

Europeanen besteden volgens onderzoeksbureau Forrester rond Kerstmis 86 procent meer dan vorig jaar: 7,6 miljard in plaats van 4 miljard euro. Nederlanders nemen hiervan 307 miljoen voor hun rekening - bijna 20 euro per persoon. En dat terwijl er nog altijd geen standaard voor elektronisch betalen is - volgens mensen die het zeggen te weten een conditio sine qua non voor het succes van e-winkelen. Die standaard is verder weg dan ooit. Het online betalingsverkeer is een markt waar iedereen een graantje wil meepikken.

Als er een standaard is voor betalen op internet, is dit de creditcard. Ongeveer de helft van de transacties wordt hiermee afgerekend. Hoewel de consument bij het gebruik van creditcards goed beschermd is, blijkt uit onderzoek dat mensen de kaart niet graag online gebruiken. De fraudepercentages lijken deze potentiële kopers gelijk te geven: in 2001 is voor 700 miljoen dollar online gefraudeerd. Dat is 19 maal zoveel als 'op straat' aldus een recent onderzoek van Gartner. (Overigens is fraude dóór consumenten, bijvoorbeeld door terugeisen van een afboeking als ze spijt hebben van een aankoop, waarschijnlijk ook significant.)

Maar de creditcard is wijdverbreid en makkelijk in het gebruik, en ondanks de fraude blijkbaar lucratief voor creditcardbedrijven én winkels. Consumenten noch detailhandel willen zich bij wéér een nieuw plan aansluiten. Daarom zijn alternatieve methoden vaak van de creditcard afgeleid. 'Secure sessions' versturen creditcardgegevens in gecodeerde vorm, wat een bepaalde veiligheid oplevert. Visa introduceert 'Verified by Visa' waarbij de klant een wachtwoord naar de bank stuurt - de winkel krijgt alleen een 'ok' van de bank. Abn-Amro heeft aansluiting gezocht bij Mastercard en biedt zijn klanten nu een systeem waarbij voor elke internettransactie een apart 'virtueel' kaartnummer wordt gegenereerd. De consument kan overal terecht waar Mastercard wordt geaccepteerd en de transacties zijn extra beveiligd.

Het 1-click-systeem van Amazon is een doodgewone creditcardbetaling, inmiddels ook toepasbaar bij enkele met Amazon verbonden winkels. Hetzelfde geldt voor de 'wallet' van Microsofts Passport. Beide programma's hebben het voordeel dat de klant bij aangesloten winkels niet steeds dezelfde gegevens moet intoetsen, en het nadeel dat je meestal belandt bij een winkel die níet meedoet. Microsoft zal begin 2003 de Passport Wallet opheffen wegens gebrek aan succes. Er komt wel een vervangend systeem.

Wie verschillende betaalmethoden biedt, ook ouderwetse, heeft meer potentiële klanten. Om de boekhoudkundige voetangels en klemmen te ontwijken besteden veel bedrijven wordt dit onderdeel uit aan het Nederlandse bedrijf Bibit, dat internationaal actief is. Via Bibit kan een webwinkel zijn klanten betaalmethoden bieden als creditcard en automatische incasso, acceptgiro en rembours.

In Nederland is jaren gewerkt aan 'echte' internetbetalingen, waarbij het moest lijken of je geld vanuit je pc kon overhandigen aan iemand achter een andere computer. Al rond 1995 had het Amsterdamse bedrijf DigiCash van de Amerikaan David Chaum het programma E-Cash. Dat waren bijna letterlijk muntjes op je scherm, die je zowel aan winkels als aan andere internetgebruikers kon geven. Chaum was zijn tijd te ver vooruit. Geen enkele serieuze bank ging met hem in zee en E-cash verdween.

In plaats daarvan zijn de Nederlandse banken zelf een internetportemonnee gaan ontwikkelen, genaamd I-pay (spreek uit 'ie-pee'). Aanvankelijk moest hiervoor een rekening worden geopend, er was speciale software nodig en detailhandels moesten zich expliciet bij het initiatief aansluiten. Er deed nooit meer dan een fractie van de Nederlandse markt mee, en het buitenland al helemaal niet. Zo stierf I-pay een geruisloze dood.

Het ideaal van webbetalingen rechtstreeks uit de eigen bankrekening is door sommige banken inmiddels gerealiseerd. In Nederland is de Rabobank het meest geavanceerd met 'Rabo Direct'. Een klant die bij de Rabobank aan internetbankieren doet, kan bij sites die dit ondersteunen (onder andere alle bij Bibit aangesloten sites) rechtstreeks geld overmaken om een artikel af te rekenen. Volgens P. van der Does van Bibit wordt, waar deze mogelijkheid wordt geboden, door ruim 10 procent van de kopers hiervoor gekozen. Van der Does beschouwt Rabo Direct als goed beveiligd. Doordat internetbankieren is ingeburgerd en een fenomeen als Bibit is ontstaan, kan een dergelijke betaalmethode nu zonder veel spektakel in het leven worden geroepen.

Intussen is in de VS een heel andere betaalvorm geboren: betalen via e-mail. Bij PayPal (www.paypal.com) kan iedereen met een mailadres een rekening openen, ook Nederlanders. Die rekening kan worden gevuld door een overboeking per bank, of door de ontvangst van betalingen. Uit het tegoed kunnen betalingen worden gedaan in allerlei valuta, waaronder dollars, euro's en ponden, door simpel een mail te sturen. Je kunt ook terugboeken naar je bank, maar dit kost geld. Je kunt er dus beter internetbetalingen mee doen - een slimme voorwaarde. Ook mensen die nog geen PayPalrekening hebben kunnen worden begunstigd (ze moeten er een openen om hun geld op te halen). Rekeningen voor privépersonen zijn gratis. PayPal zegt meer dan 20 miljoen rekeninghouders te hebben en er 28.000 per dag bij te krijgen. Ook Yahoo en America Online hebben intussen een dergelijk systeem.

In Nederland werkt Merien ten Houten, oprichter van de zoekportal Ilse, aan een soort prepaidkaart voor kleine betalingen voor commerciële diensten als nieuwspagina's, mp3-bestanden en software. De dienst, Secoin, wordt begin 2003 gelanceerd. De kosten van betalingen, te weten een abonnementstarief plus een vast bedrag per transactie én een percentage, worden gedragen door de verkoper en in de prijs van het product verwerkt. Ten Houten wil de tarieven zo kiezen dat Secoin bij veel kleine bedragen voordeliger uitvalt voor de winkel dan PayPal. Betalingen tussen privépersonen zijn niet mogelijk.

KADER

Mobiel geld

Er zijn drie verschillende systemen voor betalen per gsm, maar geen heeft vaste grond onder de voeten.

M-pay, waarin Vodafone, T-mobile, Telefonica en Orange samenwerken, gebruikt betaalterminals. De klant belt M-pay, houdt de telefoon bij de terminal en de betaling wordt geregeld via een uitwisseling van geluidssignalen. De klant betaalt via de telefoonrekening. Verlies van de telefoon wordt een groot risico.

Bij Moxmo opent de klant een rekening waar hij een tegoed moet aanleggen. Daarna kan hij betalingen doen aan aangesloten webwinkels en aan particuliere Moxmoklanten. Betalen gebeurt door een nummer te bellen, de transactie in te toetsen en te autoriseren met een pincode. Overtollig tegoed kan terug naar de bankrekening. Moxmo is een soort PayPal voor de gsm. Er kan al mee worden betaald bij onder andere BelCompany en Megapool.

Mobile2Pay is gekoppeld aan een bankrekening, bij welke bank maakt niet uit. De consument verleent bij inschrijving een machtiging voor incasso. Bij een aanschaf via internet of onderweg (bij een aangesloten zaak, bijvoorbeeld Free Record Shop) geeft de klant zijn mobiele nummer en wordt hij gebeld. Mobile2Pay werkt dus ook met een prepaid telefoon en een betaling kost niets. Na autorisatie met een pincode is de transactie rond.