Beter één in de hand, dan tien.

Herbert Blankesteijn

Een beetje professional bezit een mobiele telefoon en een organizer. Sommige hebben bovendien een draagbare mp3-speler en een notebook. Het kan zijn dat er nog een digitaal fototoestel slingert in de auto of de tas. Hoe houd je al die accu's opgeladen; hoe grijp je het juiste apparaat op het juiste moment?

Of liever: hoe integreer je zoveel mogelijk functies in één apparaat, dat klein, aantrekkelijk, makkelijk bruikbaar en betaalbaar is? Welke combinatie van functies slaat het beste aan? De inzet is hoog. Net nu de handhelds een grote sprong voorwaarts maken in gebruiksmogelijkheden, slinkt de markt, al twee kwartalen achter elkaar. De ICT-industrie kan weinig anders doen dan het ene na het andere probeersel introduceren en er het beste van hopen.

De mobiele telefoon zit, kort na het veroveren van het grote publiek, niet lekker meer in zijn vel. Nu mobiel internetten mogelijk is geworden, blijkt het schermpje pijnlijk klein en onscherp. Wie wil mailen, chatten en surfen met de gsm, vervloekt het geringe aantal van twaalf toetsen.

In het recente verleden zijn verschillende oplossingen verzonnen die nu al met een meewarige glimlach kunnen worden bekeken. Zo wordt nu de Nokia 5510 verramsjt, een telefoon die lijkt op een brillekoker, met het scherm dwars in het midden geplaatst. Aan weerskanten van het scherm zit een half qwerty-toetsenbord, dat het sms-en en wappen inderdaad vergemakkelijkt. Het is ook een radio en hij speelt ook mp3's, maar de software om deze bestanden met de pc uit te wisselen heeft de look and feel van een atletische tienkamp.

De nieuwste mobiele telefoons hebben kleurenschermen die wat groter zijn, met de i-modetelefoon van NEC als trendsetter. Maar eigenlijk moet het geijkte telefoonmodel, geënt op de antieke hoorn, herzien. Een wanhoopspoging om dit model levend te houden is het inbouwen van een camera. Voorbeelden zijn de Nokia 7650 en de Sharp GX-1. Verschillende mobiele providers werken aan mms, een multimedia-vorm van sms. Het uitwisselen van plaatjes is een belangrijk onderdeel daarvan. De klant moet zo meer data consumeren en meer betalen. Met een lens en een chip in de telefoon kun je plaatjes ter plaatse maken. De toepassingen liggen voor de hand. Het is onvoorspelbaar of dit even uitbundig zal aanslaan als het sms-en.

De meeste beweging zit op het moment in de vestzakcomputers of pda's (personal digital assistants), die in rap tempo worden voorzien van mogelijkheden om draadloos te mailen en te surfen, en, inderdaad, te bellen en te sms-en.

De standaard pda ziet eruit als een beeldschermpje gevat in een lijst, met slechts enkele knopjes. Van oudsher zijn de belangrijkste onderdelen een agenda en een adresboek. De bediening gebeurt met een pen - het scherm is aanraakgevoelig. Het dominerende merk met 30% marktaandeel is Palm, met het besturingssysteem Palm OS; een snel groeiende concurrent is Pocket Pc van Microsoft, dat apparaten van onder andere Compaq en HP aan de praat houdt.

De pda's zijn uitgegroeid tot zelfstandige computers. Je kunt rapporten en spreadsheets schrijven door met de pen te tikken op een 'virtueel toetsenbord' op het scherm. Het is behelpen, maar het gaat (voor wie dat wil zijn opvouwbare toetsenborden verkrijgbaar; handschriftherkenning is standaard maar wordt zelden gebruikt). Een pda wordt periodiek 'gelijkgezet' met de bureau-pc. De geheugens zijn gegroeid tot 32 MB, waardoor de toestellen bijna bruikbaar zijn als mp3-speler. Alleen draadloos internetten ontbrak nog.

De invoering van gprs, dat het gsm-netwerk geschikt maakt voor data, levert deze ontbrekende schakel. Het inbouwen van een mobiele telefoon maakt van de pda nu een internetcomputer. De Xda van O2, de Jornada 928 van HP, de Treo 180 A van Handspring, de MDA van T-Mobile en de Hiptop van Danger zijn of komen op de markt in een dergelijke uitvoering. Sommige hebben positiebepaling via gps, de mogelijkheid als afstandsbediening te werken, een draadloos netwerk, of bluetooth. Bluetooth schept bijvoorbeeld de mogelijkheid een draadloze headset te gebruiken. Dan hoeft je de handheld niet aan het oor te houden en kun je tijdens een gesprek notities maken op het scherm. Met een draadje kan dat natuurlijk ook.

Mobiele internettelefoons, belsurfende handhelds, wat valt ervan te verwachten? Ze zijn bijzonder aantrekkelijk, al komen nog steeds veel sites niet tot hun recht op het bescheiden scherm met de afgeslankte software. Het uitwisselen van informatie met de pc is eenvoudig geworden, zeker met het Pocket Pc-systeem van Microsoft. De levensduur van een acculading is nog een punt van zorg, en de geheugenruimte moet groter.

Er is nog standaardisatie nodig. Adapters, accu's en uitbreidingskaarten voor geheugen of draadloos netwerk zijn er in teveel soorten. Maar dit soort problemen bestaat voor gsm-telefoons ook, en heeft de doorbraak niet verhinderd.

Het voornaamste obstakel is de hoge prijs. 500 euro is wel het minimum, en daar hoort vaak een duur abonnement bij. Handhelds zijn diefstal- en verliesgevoelig. Ook in het gebruik is het uitkijken: wie lekker wegsurft en -mailt kan ongemerkt zijn maandelijkse 'databundel' overschrijden en loopt dan tegen hoge kosten op. Voor de markt is het te hopen dat de zakenwereld de rol van early adopter kan vervullen. Maar juist de zakenwereld wordt nadrukkelijk geconfronteerd met de kosten. Volgens een deze zomer gepubliceerde studie van Gartner moeten bedrijven rekening houden met kosten van hardware, software, onderhoud, training, beveiliging en zo meer. In het geval van draadloze verbindingen tussen handheld en bedrijfsnetwerk komt Gartner op een total cost of ownership van 4500 euro per handheld per jaar. Gartner adviseert dan ook kritisch uit te rekenen wat handhelds kunnen opbrengen aan verhoogde productiviteit en besparingen, alvorens ze aan te schaffen.

Kosten

Kader: Blackberry, geval apart

De Blackberry, iets groter en iets dunner dan een pakje sigaretten, is snel populair geworden in het bedrijfsleven. Met de Blackberry kun je draadloos mailen en sms-en. Daarnaast is de Blackberry een organizer, met bekende functies als agenda, adresboek en notitieblok.

De bovenste helft van het oppervlak is een zwartwit lcd-scherm, de onderkant een minuscuul toetsenbord, dat door de duimen wordt bediend. Het hoofdscherm vertoont iconen, die je kiest en beklikt met een wieltje. Het scherm is niet geschikt voor een pen. De meeste gebruikers vinden dat geen bezwaar en raken snel verslaafd aan de permanent beschikbare mail.

De Blackberry dient voor het doorsturen van bedrijfsmail; een van de verkoopargumenten is veiligheid. Op de doorgestuurde mail wordt encryptie toegepast. Als je een mail met een voorstel tot een afspraak bevestigt, belandt de afspraak automatisch in de agenda. Dit kan worden gesynchroniseerd met bijvoorbeeld Outlook en Lotus Notes.

Met de meest recente modellen in de VS kun je ook wappen en bellen. In Nederland wordt de Blackberry op de markt gebracht door O2. Voor consumenten is hij vooralsnog niet verkrijgbaar.