Freenet is halverwege

Herbert Blankesteijn

Het zijn moeilijke tijden voor de privacy. Amerikaanse overheidsorganisaties houden internet-, telefoon- en faxverkeer in de gaten via projecten als Echelon en Carnivore. In Europa moeten internet- en telecomproviders 'verkeersgegevens' langdurig bewaren. Werkgevers vertonen de neiging in de gaten te houden wat hun employé's op internet uitspoken. Ze hebben ruime keus uit commerciële software [045 020904 Spionagesoftware wordt sluwer.doc].

Een systeem met extreme vrijheid van informatie en 'meningsuiting', met gegarandeerde anonimiteit van de verspreiders van informatie en meningen, is vorige week volwassen geworden. Of liever gezegd half volwassen, want Freenet heeft zijn versie 0.5 gepubliceerd.

Freenet is een netwerk dat functioneert 'bovenop' internet. Het is verzonnen door Ian Clarke, een in Ierland geboren hacker en voorvechter van de vrijheid van meningsuiting. Clarke signaleert dat de informatietechnologie uitgebreide mogelijkheden schept voor censuur en wil dat kwaad bestrijden. Op Freenet kan informatie worden opgeslagen zonder dat de bron kan worden achterhaald en zonder dat er iets opzettelijk kan worden gewist.

Voor Freenet moet je om te beginnen de gratis software installeren van http://freenetproject.org. Daarmee wordt je computer een node, oftewel knooppunt, van Freenet. (Deel uitmaken van Freenet is alleen zinvol met een permanente internetverbinding, dus met kabel of adsl.) Je moet instellen hoeveel bandbreedte en schijfruimte je aan Freenet 'doneert'. Daarna kun je op Freenet bestanden neerzetten, en informatie tot je nemen uit bestanden die anderen hebben neergezet.

Dat lijkt eenvoudig, maar onder de oppervlakte zitten talrijke subtiele technieken. Wanneer je een bestand op Freenet opslaat, weet niemand waar het precies belandt, dat wil zeggen op welke harde schijf van de duizenden die door deelnemers ter beschikking zijn gesteld. Degene op wiens schijf het staat, weet dat niet, want het staat er in gecodeerde vorm. Wie informatie ophaalt en bekijkt, weet niet waar deze vandaan komt. Freenet is heel geschikt voor het publiceren van verboden informatie.

Wanneer iemand informatie zoekt op Freenet, ondervraagt zijn computer eerst naburige nodes. Zonodig spelen deze de vraag gericht door naar andere nodes. De gang van zaken is te vergelijken met het zoeken naar een adres. Je vraagt dat aan voorbijgangers, en die wijzen je in eerste instantie de goede richting, of ze verwijzen je naar iemand die het mogelijk wel weet.

Zodra het gezochte bestand is gevonden, wordt het verzonden naar de aanvrager. De nodes die het doorgeven, maken zelf ook een kopie. Zo wordt informatie waar vraag naar is, steeds makkelijker te vinden. Omdat pogingen om informatie te verwijderen moeten beginnen met het vinden daarvan, leiden ze tot het vermenigvuldigen van die informatie! Zo is Freenet immuun voor censuur. Informatie kan alleen verdwijnen, wanneer er niet naar wordt omgekeken. Dat is een mogelijk bezwaar: Freenet kent geen permanente opslag.

Het nieuwe aan de laatste versie van Freenet is, dat hij beduidend makkelijker te installeren en te gebruiken is, vooral op Windows-computers. Freenet alléén is nog niks; er is ook software nodig voor uitwisseling van berichten en bestanden, en voor het inrichten en zoeken van websites. Wie achter een firewall zit, moet mogelijk speciale maatregelen nemen. Beet durft de stelling aan dat Freenet nog niet rijp is voor Oma, en omgekeerd. Het zullen voorlopig vooral privacy-ideologen zijn die er gebruik van maken.

En natuurlijk die groepen die het meest baat hebben bij anonimiteit. Een veel geuit bezwaar tegen Freenet is, dat het een paradijs is voor terroristen, pedofielen, copyrightschenders (muziek!) en andere misdadigers. Clarke stelt dat hij zelf afkomstig is uit een land dat wordt geteisterd door terrorisme, en dat alleen begrip voor elkaars standpunt, dus informatie, dat kwaad kan bestrijden. Als je er niet tegen kunt dat er mogelijk zaken op je pc staan die je zelf abject vindt, moet je niet meedoen, zegt de site van Freenet onomwonden.