Herbert Blankesteijn
Het is denkbaar: internetten
volgens de methode Pay-per-click. Je kunt je een apparaat voorstellen
waarbij je vóór iedere klik van de muis een cent in een gleuf moet stoppen. Of
waarbij je een voorraad van tweehonderd klikken koopt voor een euro.
Niemand gelooft in zo'n
toekomstbeeld. Toch probeert British Telecom (BT) nu de klik te belasten.
Daarvoor vervolgen ze internetprovider Prodigy, die ze licentierechten willen
laten betalen voor de internetklikken van zijn abonnees. BT meent namelijk de hyperlink
te hebben uitgevonden, en daar ook een octrooi op te hebben. De hyperlink is de
(vaak blauw uitgevoerde) klikmogelijkheid op een plaatje of tekstfragment van
een webpagina. Na klikken op zo'n link haalt de computer een nieuw bestand op,
dat op een of andere manier verband houdt met de inhoud van het voorafgaande. Ook
naslagwerken op cd-rom hangen van hyperlinks aan elkaar. Het is een ideaal
instrument voor verwijzingen, voetnoten, bronvermeldingen en dat soort dingen.
Is BT inderdaad de uitvinder
van de hyperlink? Zeer zeker niet. De muis is uitgevonden door de Amerikaan
Douglas Engelbart. Ook de eerste poging tot een grafische gebruikerinterface
(Graphical User Interface of GUI, zeg maar besturing van de computer met de
muis) wordt aan hem toegeschreven. Verder heeft Xerox op dit gebied belangrijk
werk gedaan en staat de commercialisatie op naam van Apple, met de uitvinding
van de Macintosh.
Hypertext, het navigeren
tussen digitale documenten met behulp van de muis, is in prehistorische vorm
gepresenteerd door Vannevar Bush in een tijdschriftartikel in 1945 (http://www.isg.sfu.ca/%7educhier/misc/vbush/vbush.txt).
Het woord 'hypertext' is in 1963 bedacht door computergeleerde Ted Nelson. In
1968 leidde Engelbart een demonstratie van een dergelijke navigatie bij
Stanford Reseearch in Californië (http://sloan.stanford.edu/MouseSite/1968Demo.html). Het octrooi van British Telecom, met nummer 4,873,662
in een handomdraai op te vragen bij het US
Patent Office (www.uspto.gov), is aangevraagd in 1976 en toegekend in 1989.
Het Web tenslotte, de
vereniging van de grafische besturing van de computer, hypertext en internet,
is bedacht door Tim Berners-Lee bij het wetenschappelijk instituut CERN in
Genève in 1990. In de hele geschiedenis van de computer en van internet komt de
naam van BT niet voor.
Het octrooi van BT gaat niet
over de huidige hyperlink. Het betreft het onderling verbinden van bestanden
met informatie - in casu het Prestel-systeem van de Britse posterijen waarbij
abonnees data uit servers konden ophalen - maar er wordt niet gesproken van
muizen, klikken of links. Internet, waarvan een voorloper toentertijd wel
bestond, wordt niet genoemd. Er wordt uitgegaan van een centrale computer met
informatie en 'terminals' (deze term komt 60 keer voor) waarmee je deze
informatie kunt inzien. De huidige hyperlink dient een veel algemener doel. BT
wist zelf niet eens van het octrooi, tot het vijf jaar terug bij een
inventarisatie kwam bovendrijven en iemand gratis geld rook.
Áls het BT-octrooi betrekking
heeft op de hyperlink, kun je je afvragen of het terecht is verleend (vorig
jaar nog wist een Australiër octrooi te krijgen op het wiel). Áls het terecht
is verleend is het misschien niet zo verstandig van BT om te proberen
licentiegelden te vangen. In vergelijkbare omstandigheden zagen Amazon
(bestellen met één klik) en Compuserve (rechten op plaatjes in .gif-formaat)
van hun buit af. Áls BT geld wil zien, zijn ze dan bij providers aan het juiste
adres? De beheerders van sites maken links, en internetgebruikers klikken erop.
De providers staan daarbuiten, al zijn ze een makkelijker doelwit.
En
áls BT geld krijgt worden ze er misschien toch slechter van. De
imagobeschadiging is met een decennium pr-werk niet weg te poetsen. En het
laatste waar de communicatiesector op zit te wachten is een extra, onverwachte
kostenpost.
Overigens zijn Nederlandse
providers, websites en surfers veilig: het patent van BT geldt alleen in
Amerika.