Is mp3 goed genoeg?
Herbert Blankesteijn
De onbetwiste standaard voor muziek op internet is op het ogenblik mp3.Voor consumentenapparaten als dvd-spelers en autoradio's is het inmiddels een verkoopargument dat ze cd-roms met mp3-bestanden kunnen afspelen. Maar de techniek staat niet stil; verschillende partijen knagen aan de hegemonie van mp3. Wat voor technieken worden hier gebruikt en wat zijn de kansen van de concurrenten van mp3?
De oervorm van geluid op de pc is vergelijkbaar met geluid op een audio-cd. Een paar duizend keer per seconde wordt geluid 'gemonsterd'. Wat dat inhoudt, is te begrijpen als je je de muziek voorstelt als een golvende grafiek - geluid bestaat immers uit golven met een bepaald verloop in de tijd. Voor cd-muziek en de ouderwetse .wav-bestanden op de pc wordt van deze golfbeweging een paar duizend keer per seconde de 'hoogte' gemeten. Omdat dit niet oneindig vaak gebeurt wordt de golf een soort trap. Naarmate de zogenoemde monsterfrequentie (sample rate) hoger is zal de trap meer lijken op de oorspronkelijke golf, maar zal ook de hoeveelheid data die per seconde nodig is, groter zijn. In de hoogste kwaliteit, cd-kwaliteit, wordt er 44.100 keer per seconde gemonsterd en neemt geluid per seconde bijna 180 kB in; dat is ongeveer 10 MB per minuut muziek. Dat is met een modem zeker een half uur downloadtijd - onpraktisch op internet dus.
Wie in Windows .wav-bestanden opneemt, bijvoorbeeld in het meegeleverde programma Geluidsrecorder, kan aan de eigenschappen van de opname rommelen. Breng de monsterfrequentie terug tot 11.025 keer per seconde en kies voor mono, dan win je een factor acht. Helaas krijg je zo een soort telefoonkwaliteit.
Mp3 comprimeert geluid op een intelligenter manier. De wetenschap der psychoakoestiek wordt toegepast, wat inhoudt dat rekening wordt gehouden met wat het menselijk brein waarneemt. Als ergens een betrekkelijk hard geluid voorkomt van een bepaalde frequentie, zal een mens gelijktijdige zachtere geluiden (bijvoorbeeld -10db, dus twee keer zo zacht) met een gering frequentieverschil (bv. 10%) niet waarnemen. Ook zachte geluiden pal voor of na een harder geluid worden niet gehoord. Het principe van mp3 is, die onderdelen die toch niet worden gedetecteerd door de mens dan maar weg te laten. Hiervoor wordt de muziek in een aantal frequentiebanden verdeeld, die worden vergeleken, waarna compressiesoftware beslissingen neemt over wat wordt weggelaten. Ook worden soms voor de zeer hoge of de zeer lage tonen het linker- en rechter stereokanaal samengevoegd. Na deze eerste stap wordt er nog een tweede compressieronde gehouden die lijkt op zip-compressie die op 6 oktober in Beet is besproken.
Uiteraard is de ene persoon zintuiglijk beter toegerust, meer kritisch of geoefend, dan de ander. Dat verklaart dat niet iedereen mp3 goed genoeg vindt. Concurrerende formaten zijn er al jaren, zoals vqf, dat zeker twee jaar geleden al 30% kleinere bestanden met een hogere kwaliteit opleverde dan mp3. Aan vqf wordt niet meer gewerkt, maar de software is nog wel te vinden via www.vqf.com. Een recente concurrent voor mp3 is OggVorbis, een open source project (openbare programmacode, gedragen door vrijwilligers, zie http://www.xiph.org/ogg/vorbis/index.html). Microsoft, dat ook deze markt graag wil hebben, heeft het .wma-formaat geïntroduceerd, dat ook betere kwaliteit biedt dan mp3, en waarvoor de afspeel-en codeersoftware in Windows zit ingebakken.
Het Fraunhofer Instituut, dat mp3 heeft ontwikkeld, heeft nu een verbeterde versie genaamd mp3Pro. Hiermee is een veel betere kwaliteit mogelijk, of eenzelfde kwaliteit in tweemaal zo kleine bestanden. Oude spelers kunnen nieuwe mp3Pro-bestanden afspelen, zij het in de oude kwaliteit. Uiteraard kan nieuwe mp3Pro-software ook oude mp3-bestanden afspelen. Daarmee is mp3Pro de natuurlijke opvolger voor mp3. Makers van mp3-software hebben aanpassingen beschikbaar gemaakt.
Wat al deze alternatieven gemeen hebben, behalve dat ze meer uit de psychoakoestiek halen dan het oorspronkelijke mp3, is dat het publiek er niet warm voor loopt. De techniek kan voortschrijden, de behoeften van muziekliefhebbers doen dat niet per se ook. Mp3 is voor de meeste mensen goed genoeg; ze hebben er de spullen voor en ze luisteren naar muziek onder omstandigheden waar de kwaliteit niet erg belangrijk is, zoals in de auto en op straat. mp3 zal nog geruime tijd toonaangevend blijven.