Op je kokosnoot

Herbert Blankesteijn

'Als ik tussen de kokospalmen loop, kijk ik geregeld even omhoog. En als ik tussen twee bomen door moet, blijf ik in het midden. Zo loop ik minder risico. Kinderen houden daar weinig rekening mee.'

Dr. Hermann Oberli, Zwitser en verwoed zeilliefhebber, is negen jaar werkzaam als chirurg in Honiara, de hoofdstad van de Solomon Eilanden. Eerder werkte hij in West-Samoa. Daartussenin woonde hij in Zwitserland om zijn kinderen een opleiding te laten volgen. Coconut Palm Related Injuries in the Pacific Islands is de titel van een publicatie in het ANZ Journal of Surgery, January 2001, waar zijn naam als co-auteur onder staat.

Kokospalmgerelateerde verwondingen? Inderdaad, in de zes jaar van 1994 tot en met 1999 had een op de dertig kwetsuren op de afdeling chirurgie van het ziekenhuis van Honiara te maken met de kokospalm. Aldus is gebleken uit de analyse door een jonge Australische arts van de patientengegevens.

'Er wonen hier 440.000 mensen op 1000 eilanden, verspreid over een gebied van 1600 bij 650 km,' aldus Oberli. 'Kokos is voor zeventig tot tachtig procent van de mensen hier de enige bron van inkomsten. Ze maken copra, gedroogd vruchtvlees. Afgevallen kokosnoten zijn hiervoor geschikt. Kokosmelk krijg je alleen uit de 'groene' kokosnoot, en die moet je plukken. Mensen sturen meestal hun kinderen naar boven. Voorschriften of veiligheidsvoorzieningen ontbreken.'

Kinderen klimmen makkelijker dan volwassenen, zoals ook een eekhoorn behendiger klimt dan een beer. Maar het gaat niet altijd goed. Van de 105 gewonden waren er 85 uit een boom gevallen. Zestien waren getroffen door een kokosnoot, drie door een omvallende boom, en een patient had tegen een boom geschopt.

Het is weliswaar één geval in zes jaar, maar waarom zou iemand een kokospalm een trap verkopen? Oberli: 'Hij was waarschijnlijk dronken. Ze drinken hier veel, liefst bier, maar ook wel een eigen distillaat van ananassap. Heel sterk spul. Als ze boos worden beuken ze met hun vuisten op een muur of een ruit. We krijgen veel gebroken vingers. Ze hoeven er niet eens dronken voor te zijn. Een arts in mijn ziekenhuis was laatst over zijn toeren en brak zijn hand op dezelfde manier - nuchter.'

Valpartijen leiden voornamelijk tot botbreuken, bijvoorbeeld van de onderarm (33) de bovenarm (15) of de rug (13). 23 patientjes waren onder de tien jaar; het gemiddelde was nog geen 16 jaar. Vallende kokosnoten leidden vooral bij kinderen tot schedelbreuken (6) en anders wel tot gebroken armen (8). Oberli c.s. rekenen in hun artikel voor dat een kokosnoot die van 25 meter hoogte komt, bij inslag een snelheid heeft van 80 km per uur en een kracht uitoefent die equivalent kan zijn aan een ton.

Veel patienten bereiken het ziekenhuis niet eens. 'Mensen zijn soms weken onderweg met een boot,' zegt Oberli. 'Ze sterven voor ze aankomen. Of ze vertrouwen op bush medicine.' Soms weten slachtoffers niet eens dat er iets als een ziekenhuis bestaat. Het artikel van Oberli en zijn student noemt het geval van een jonge patiënt met een open armbreuk en tetanus, die pas na twee weken op de stoep stond. Een onderzoek in Papua Nieuw Guinea, dat goed met dat van Honiara overeenstemt, noemt vijf doden in vier jaar op 130.000 mensen. In Solomon zou dat neerkomen op ongeveer 25 doden in zes jaar.

In druk pleit Oberli voor voorlichting, vooral onder kinderen, en voor lange plukhengels. Maar aan de telefoon is hij cynischer. 'Er zijn sindsdien geen maatregelen genomen, en voorlichting is eigenlijk onmogelijk. Mensen klimmen hier al duizenden jaren in de palmen. Alleen toeristen zou je kunnen waarschuwen dat ze nu en dan omhoog moeten kijken. Maar ik heb al twee jaar geen toerist gezien.'

Hoe dat zo? 'We hebben twee jaar burgeroorlog achter de rug en de hele economie, dus ook het toerisme, is kapot. De oorlog is voorbij maar er is nog steeds geen law and order. Er komt nu weer zo'n Australische arts onderzoek doen. Die gaat zich bezighouden met 260 gevallen van oorlogsverwondingen. In de veiligheid onder de kokospalmen is even niemand geïnteresseerd.'