Beschaafd land verbiedt spam

Herbert Blankesteijn

De Europese Unie is in tweestrijd over het probleem van spam, ongevraagde en ongewenste digitale reclame. De vraag is welke richtlijn wordt gekozen: opt-in, waarbij reclame alleen mag worden gestuurd aan mensen die zich hebben aangemeld, of opt-out, waarbij spammen is toegestaan aan iedereen die zich niet heeft afgemeld.

In het najaar heeft het Europarlement zich ervoor uitgesproken dat lidstaten zelf een van de twee mogelijkheden mogen kiezen. In december heeft de Telecomraad, de vergadering van Europese telecomministers, de voorkeur gegeven aan opt-in. Overigens heeft inzake sms ook het Europarlement gekozen voor opt-in, volgens boze tongen omdat de parlementariërs met spam via sms zelf worden geconfronteerd. Het meningsverschil tussen parlement en Telecomraad moet in het komende jaar worden beslecht. Soortgelijke wetgeving in de VS verblijft al maanden in de federale pijplijn.

Reclame maken via e-mail is aantrekkelijk voor bedrijven omdat het bijna niets kost. Zonder dat geografische beperkingen een rol spelen kunnen honderdduizenden mensen tegelijk worden bereikt. Mailadressen hiervoor worden soms gericht verzameld, onder de bezoekers van relevante nieuwsgroepen of chatboxen. Maar omdat een hoge trefkans niet noodzakelijk is, worden mailadressen desnoods lukraak verzameld door programma's die homepages afspeuren op apestaarten, of er worden lijsten met adressen ingekocht. Als de mailadressen maar geldig zijn. Nederlanders kunnen zo bizarre aanbiedingen ontvangen, bijvoorbeeld voor Amerikaanse hypotheken.

De spammer kan onder de huidige omstandigheden niet verliezen. De ontvangers van mail en hun internetaanbieders wel. Consumenten maken extra telefoonkosten (verbindingen die per minuut worden betaald blijven de komende jaren voor matige gebruikers het meest aantrekkelijk). Providers zien servers en verbindingen extra belast worden. Er zijn verschillende onderzoeken gewijd aan spam. Enkele gegevens: dertig procent van alle mail is ongewenst; hierbij is ook virusmail meegerekend (bron: Gartner). De internetgemeenschap wordt door spam voor ongeveer tien miljard euro per jaar op kosten gejaagd (bron: Europese Commissie). Dit betreft kosten voor verbindingen. Worden kosten meegerekend om spam te bestrijden, zoals het bekijken van ongewenste mail, het wissen, pogingen het verzenden te laten ophouden, speuren naar gewenste berichten en het instellen van filters, en verder kosten voor software en verloren tijd, dan is de schade voor het bedrijfsleven circa 700 euro per werknemer per jaar (bron: MessageLabs).

Belanghebbenden, zoals de organisatie voor direct marketing DMSA, maken graag de vergelijking met andere media: ook voor telefonische reclame en folders in de brievenbus geldt een opt-outsysteem. Maar hierbij gelden voor de reclamemakers substantiële kosten per benaderd huishouden. Het fenomeen is lastig, maar er is een natuurlijke rem en het loopt daardoor niet uit de hand. Bij spam is zo'n rem er niet.

Beschaafde landen stellen het ongericht versturen van digitale reclame buiten de wet. Het belang van een goed functioneren medium gaat boven het belang van bedrijven die spammen, temeer omdat de laatste hiermee vooral bezuinigen op een behoorlijke doelgroepenstrategie.

De DMSA heeft een voorstel gedaan voor zelfregulering van spam via sms, in de vorm van een conceptcode, te vinden op www.dmsa.nl. Er zou een opt-insysteem moeten gelden voor bedrijven die hier niet aan meedoen; voor deelnemende bedrijven een opt-outsysteem. Met één bericht aan een centraal antwoordnummer moet de burger zich kunnen ontdoen van alle sms-spam die onder de DMSA-paraplu vandaan komt. Andere niet-bestelde reclameberichten zouden in dit systeem hoe dan ook illegaal zijn.

Dit is een slim idee, maar de kleine lettertjes van het DMSA-voorstel blijken ongunstig voor de consument. Als een gsm-bezitter kiest voor de opt-outmogelijkheid, moet deze binnen 28 dagen zijn gerealiseerd. Zou dat in het digitale tijdperk echt niet sneller kunnen? Opname in dit antwoordnummerbestand vervalt telkens na twee jaar. Direct-marketingbedrijven begrijpen kennelijk dat geen zinnig mens zich uit eigen beweging voor een dergelijke benadering aanmeldt. In plaats daarvan kennen ze zichzelf het recht toe het periodiek opnieuw te proberen in de hoop dat de consument het opgeeft.

Wat voor sanctie wil de DMSA bij overtreding? In geval van klachten geldt in het DMSA-concept het volgende: "De opdrachtgever [van de spam] is gehouden de klacht te onderzoeken en de klager binnen vier weken schriftelijk of per e-mail te informeren omtrent de voortgang van dit onderzoek." Een verplichting van niks.

Sms of e-mail, spam is overlast van hetzelfde kaliber als burengerucht en dient verboden te worden. Vanwege het internationale karakter van internet en van het mobiele netwerk is het van het grootste belang dat dit tenminste in heel Europa gaat gelden, en dat Amerika voor wetgeving in dezelfde geest kiest. Dat zal aanzienlijk schelen. Hoe we afkomen van onverlaten die zich voor spamdoeleinden in obscure landen vestigen, zien we dan wel weer.