De hete adem van Linux

Herbert Blankesteijn

Vóór het ontbijt stond hier een volkomen dode pc, zonder Windows of welk besturingssysteem dan ook. Onmiddellijk na de lunch kon dit artikel worden geschreven, op een vrijwel volledig werkend systeem 'onder' SuSE Linux 7.3. Mailen, surfen, printen, cd's branden, muziek afspelen, het is soms even zoeken maar het werkt allemaal.

Linux zit Windows op de hielen. Jarenlang lag het alternatieve gratis besturingssysteem qua gebruiksgemak ver achter op Windows. Maar Windows heeft met het recente 'XP' hierin zijn climax wel bereikt en broedt vooral op nieuwe diensten. De vrijwilligers en bedrijven die Linux programmeren kunnen hun inhaalrace voltooien. Nog twee jaar en de verschillen in gemak zijn niet meer relevant.

Waarom zou je overstappen op Linux, als Windows voldoende comfort biedt? Bijvoorbeeld omdat Windows duur is. Een 'upgrade' naar Windows XP kost zo'n 120 euro. De 'personal' versie van SuSE kost net iets meer dan 50 euro, en dat is inclusief twee boeken met instructies. Verder is een belangrijk motief voor veel Linux-fans het tegenwerken van de macht van Microsoft. Wie met Linux werkt, wordt niet aan zijn hoofd gezeurd om zich aan te sluiten bij Hotmail, MSN of Passport, en heeft niets te maken met de 'productactivatie' waarmee MS illegaal kopiëren probeert tegen te gaan, of met het strenge nieuwe licentiebeleid. Bovendien is Linux voor wie ermee weet om te gaan veiliger, en zelfs in vergelijking met Windows XP stabieler.

Linux wordt op de markt gebracht door een aantal bedrijven - behalve het Duitse SuSE bijvoorbeeld RedHat, Mandrake en Caldera. Op de sites van deze ondernemingen kan Linux voor niets worden gedownload. De software is namelijk 'open source', wat wil zeggen dat de makers het auteursrecht op hun werk weggeven op voorwaarde dat iedereen die hun programmacode gebruikt in nieuwe software, dat ook doet.

Wie een 'distributie' (de lopende Linuxversie plus een verzameling software) koopt, betaalt dus niet voor Linux zelf, maar voor de handleidingen en voor het bijeenbrengen van toepassingssoftware. De 'professional' uitvoering van SuSE 7.3 (plm. €80) beslaat maar liefst zeven cd-roms. De gratis distributies zijn behalve via internet ook te krijgen op cd's die soms worden verspreid via computertijdschriften. De Linuxbedrijven bouwen daarnaast installatieprocedures en hebben daarin veel bereikt. Deze installatieprocedures maken ook deel uit van een gratis download.

De versienummers 5 van de verschillende Linuxdistributies hadden granieten installatieprogramma's, met tekstschermen in een jargon dat zonder Linux-ervaring niet kon worden begrepen. In de versies 6 kon bij de installatie voor het eerst de muis worden gebruikt. Niettemin bleef de Linux-leek na zo'n procedure vaak zitten met een systeem waarvan alleen toetsenbord en muis werkten, terwijl het beeldscherm het half deed. Printers, modems en speakers waren niet aan de praat te krijgen, en de helpbestanden bleken geschreven te zijn door en voor personen die het allemaal toch al wisten.

Die tijd is voorbij. Mandrake 8 presenteert de gebruiker na een soepele installatie een glanzende, overzichtelijk ingerichte desktop, terwijl modem, printer en geluidskaart keurig werken (interne modems werken vaak niet onder Linux). Het toppunt van gebruiksgemak is tot nader order SuSE 7.3. De installatieprocedure bestaat het om vooraf te zoeken naar een 'braille display' en beheerst negentien talen, waaronder Catalaans, Grieks, Hongaars, Litouws, Iers, Nederlands, Russisch, Sloveens en Turks. Het programma doet een voorstel voor herindeling van de harde schijf, dat een eventueel bestaande installatie van Windows ongemoeid laat. Zo kan de gebruiker voortaan bij opstarten kiezen welk besturingssysteem hij wil gebruiken (dual boot - het is niet aan te raden Windows te installeren ná Linux; in de omgekeerde volgorde gaat het wel goed).

Een van de grote verworvenheden van SuSE 7.3 is de grafische versie van het installatieprogramma YaST. Hiermee kan de Windows-afvallige eindelijk frustratievrij programma's installeren, al zet de standaardinstallatie dermate veel software op het scherm dat daar niet snel behoefte aan zal zijn. Mailprogramma's en browsers, mp3- en cd-spelers, cd-brand- en kantoorsoftware, programma's voor beeldbewerking en videomontage, en zelfs een onafzienbare hoeveelheid spelletjes. Allemaal gratis, althans bij de koop inbegrepen.

Er is niets engs aan een pc met Linux. Er is een bureaublad met ikonen, die je zelf kunt maken en verplaatsen, een 'File manager' waarmee je bestanden kunt kopiëren, verplaatsen, verwijderen of openen, er is een taakbalk die de geopende programma's vertoont, een startknop die toegang geeft tot alle programma's en een snelstartmenu waar je zelf veelgebruikte ikonen kunt plaatsen. Allemaal net als in Windows. De Windows-harddisk staat als icoon op de desktop, evenals de cd- of dvd-romspeler, de brander en de diskettedrive.

De volledige distributies van de commerciële Linuxbedrijven zijn te koop in goed geoutilleerde computer- en boekenwinkels.

>>>

Kader: Vereisten

Wie Linux wil gebruiken met een Windows-achtige desktop, moet komen met minimaal een Pentium II processor, 64 MB werkgeheugen en 2 GB vrije schijfruimte. Daarnaast zijn er enkele eisen te formuleren waaraan de aspirant-Linuxgebruiker moet voldoen.

Bijvoorbeeld een open houding en doorzettingsvermogen. Onder Linux werken sommige dingen anders; je moet nu en dan wat uitzoeken.

Ruime ervaring met Windows strekt tot aanbeveling. Dit geeft een bepaalde intuïtie.

Enige kennis blijft nodig. Voorbeelden. Het is handig te weten hoe de pc van een cd kan opstarten. Dit kan worden ingesteld in de BIOS-chip met basisinstellingen. Druk hiervoor direct na het aanzetten van de computer op (meestal) de Del-toets. Partities zijn stukken van de harde schijf die zich als aparte schijf gedragen. Linux moet op een aparte partitie; het installatieprogramma doet dit voor u. Ook wordt er zo nodig een boot manager geïnstalleerd, een programma dat u tijdens opstarten laat kiezen tussen Linux en Windows.

Onder Linux kunt u inloggen als root (systeembeheerder) of als gewone gebruiker. Het laatste is veiliger; u kunt dan niets beschadigen. Verder zijn er verschillende Windows-achtige schillen, met name Gnome en KDE. U kunt ze allebei installeren en ermee experimenteren.

Einde kader<<<