Het geprogrammeerde huis

Herbert Blankesteijn

Kort geleden was het groot nieuws dat er een koelkast op de markt kwam die op internet kon worden aangesloten. Zo kon hij zichzelf laten bijvullen. Zoiets is een triomf van menselijk vernuft en een uitkomst voor menige tweeverdienende yup. Maar zijn we niet aan het vergeten de gang van zaken binnenshuis te automatiseren? Op tijd de buitenverlichting aan, de pomp van de cv uit, en het huis bewoond laten lijken tijdens afwezigheid. Een alleraardigst systeem daarvoor bestaat al jaren en wordt geregeld met nieuwe accessoires uitgebreid.

Het heet X-10 en is in feite een protocol, een methode dus. Apparaten volgens de X-10-standaard sturen elkaar signalen via de stekker waarmee ze zelf in het lichtnet zitten, en kunnen zo elkaar aan- en uitzetten.

Het oer-X-10-apparaat is de apparaatmodule. Deze heeft veel weg van een schakelklok: hij gaat in het stopcontact en bevat zelf ook weer een stopcontact. Daar gaat de stekker van het apparaat in (een koffiezetapparaat of gewoon een lamp), zodat de stroom onderweg naar het apparaat eerst de module moet passeren. De module kan zo als een schakelaar het apparaat bedienen. Op een willekeurige andere plaats in huis gaat een controller in het stopcontact. Deze kan via de draden van het lichtnet de module bedienen, en kan zelfs zestien verschillende modulen schakelen, onafhankelijk van elkaar. Elke module krijgt namelijk van de eigenaar een adres, zeg maar een nummer.

Hoe weet de controller welk apparaat wanneer aan moet? Bijvoorbeeld door een afstandsbediening. Apparaten in het hele huis zijn op die manier te bedienen vanuit de huiskamer, en zelfs in een gebied daaromheen, want de afstandsbediening kan de controller radiografisch instrueren. Iets veelzijdiger dan de apparaatmodule is de lampmodule, die niet alleen kan worden in- en uitgeschakeld maar ook gedimd (werkt niet bij spaarlampen). En zo zien we de bewoner vanuit zijn leunstoel een huis vol apparaten aan het werk zetten of temperen - al zal het koffiezetapparaat nog wel met de hand moeten worden gevuld.

Echt leuk wordt het wanneer de controller niet door een afstandsbediening wordt gecommandeerd, maar door een pc. Bij het Eindhovense bedrijf Marmitek is een X-10 beginnerspakket verkrijgbaar, een Active Home set. Daarin zit, naast twee lampmodules, een vanuit de pc te programmeren controller. Met de meegeleverde software kan elk adres, dus elk apparaat, een eigen rooster krijgen. Het koffieapparaat kan elke ochtend werken van 7.00 tot 7.10 uur, de cv van 7.00 tot 9.00 en van 17.00 tot middernacht. In het weekeinde brandt de verwarming vanaf 8.00 de hele dag maar de koffie hoeft pas om 9.00 te worden gezet omdat pa en moe uitslapen. Het buitenlicht brandt het hele jaar door van zonsondergang tot zonsopgang - Windows kent de geografische lokatie van de pc en rekent zelf per dag uit wat het juiste tijdstip is.

Is de controller eenmaal geprogrammeerd, dan kan de verbinding tussen pc en controller worden verbroken (en mag de pc dus ook uit), tot op een dag het programma veranderd moet worden. Wanneer de bewoners op vakantie gaan, kunnen koffiezetter en cv op non-actief, maar is het een goed idee een aantal extra lampen in huis te programmeren, zodat het huis bewoond lijkt. Een X-10 systeem kan met veel meer gemak worden geprogrammeerd dan een serie losse schakelklokken.

In het 'starterspakket' zitten ook een afstandsbediening en een controller die daarop reageert. Er mogen namelijk meer controllers meedoen. Dat maakt het mogelijk om met de afstandsbediening de geprogrammeerde controller te overrulen. Worden de lichten volgens het programma gedimd? Nee wacht, nu nog even niet. Of juist wel, op een moment dat het systeem denkt dat het nog niet hoeft. Met de hand kun je zo de buitenverlichting aandoen als het erg donker wordt door een onweersbui.

Dat laatste kan toevallig ook anders. Er zijn X-10 sensoren, die het geprogrammeerde huis laten weten dat het donker wordt, zodat niet alleen de buitenlamp aangaat maar bijvoorbeeld ook alvast wat lampjes binnen. Voor bijvoorbeeld plafondlampen, die niet via een stekker worden bediend, zijn er handschakelaars die ook luisteren naar X-10-signalen. En het geautomatiseerde huis gaat naadloos over in het beveiligde huis, want sensoren op deuren en ramen kunnen de komst van onbevoegden signaleren, waarna (als de eigenaar dat heeft gewild) niet alleen alle verlichting aangaat, maar ook een sirene gaat loeien en de gsm van de bewoner overgaat.

Ideaal? Waarschijnlijk niet voor iedereen. Dat geprogrammeer moet je maar leuk vinden, of zinvol. De modules zijn nogal groot en de wand wordt er niet mooier op als er in elk stopcontact een zit. En goedkoop is het niet. De genoemde Active Home set met twee controllers, twee lampmodules en een afstandsbediening kost 258 euro; extra lamp- of apparaatmodules 50 euro per stuk. Maar voor de hobbyïst met geld teveel beslist een uitkomst.

Info: www.marmitek.com