Evaluatietheorie

Herbert Blankesteijn

De Pokémon zijn geenszins uitgestorven. Ze hebben zich met een nieuwe gedaante aangepast aan het huidige klimaat op school. Na de Pokémonkaarten, zijn het nu Pokémonflippo's die zich vermenigvuldigen als eikenprocessierupsen.

Niet dat de omstandigheden op de scholen zijn veranderd. Maar rages onder de jeugd zijn als verkoudheden. Na een tijdje is de aandoening uitgeraasd, treedt immuniteit in en moet het virus muteren. Of komen er kansen voor een oud virus, zoals de knikkers, want de immuniteit daarvoor verdwijnt met de komst van nieuwe cohorten in de populatie.

Pokémon als maatschappelijk fenomeen is dus aan evolutie onderhevig. Hoe zit het met de evolutie van de individuele Pokémon? Mijn kennis van taxonomie, genetica, anatomie en morfologische ontwikkeling van deze diertjes schiet tekort, maar ik weet dat volgens de leerboeken een Pokémon tijdens zijn leven 'evolueert'. Onder bepaalde omstandigheden krijgt hij nieuwe, blijvende eigenschappen. Het is zoiets als de gedaanteverwisseling van kikkervisje tot kikker, of van rups tot vlinder.

Dat klopt dus niet. Excuses voor deze plons in de humorloze ernst, maar ik kan het niet uitstaan. Hoe een individu ook verandert, het kan nooit evolutie zijn. Evolutie in de normale betekenis heeft iets te maken met het doorgeven van erfelijke eigenschappen van generatie op generatie, met variatie binnen een populatie en met verschillen in overlevingskansen tussen de verschillende combinaties van erfelijke eigenschappen. Een individu kan overleven of niet, zich voortplanten of niet, een metamorfose doormaken of niet, maar niet 'evolueren'.

Wat het erger maakt, voor mij tenminste, is dat mijn kinderen het hardnekkig hebben over 'evalueren'. Hij is geëvalueerd. Verbeteren helpt niet, waarschijnlijk omdat ze haarfijn weten dat ik elke relevante pokémonologische kennis mis. Ik bega in hun ogen net zulke stommiteiten als zij in de mijne. Maar de werkelijke stommiteit is natuurlijk begaan door de makers van Pokémon, die het denk ik echt niet snappen, want ze hadden makkelijk een ander woord kunnen kiezen - of verzinnen. Intussen hebben ze dat overigens gedaan: op de televisie woekeren nu de Digimon, die digivolveren. Daarmee is blijkbaar hun evolutieproces zélf geëvolueerd - tot wat, is mij helaas niet duidelijk.

Met de kinderen kan het nog goedkomen, maar hoe is het mogelijk dat een idee dat al een eeuw in de samenleving verkeert en zo veelbesproken is, nog altijd door volwassen mensen niet wordt begrepen? Het lijkt wel of de foute varianten een grotere overlevingskans hebben dan de goede. In de ogen van de één heeft evolutie een doel (de mens bijvoorbeeld, of het huidige ecosysteem), voor de ander zijn er lagere en hogere wezens, en je zult ze de kost moeten geven die menen dat de mens van 'de apen' afstamt.

De conclusie is onontkoombaar. Een correct begrip van de evolutietheorie is voor het overleven van onze soort van geen enkel belang.