Anonimiteit kan niet meer

Herbert Blankesteijn

Marianne van den Boomen is tegen een identiteitsbewijs op internet (Forum 1 december). Zeker als de informatie die daarin staat, ter beschikking komt van de commercie. Een verkoper heeft niets te maken met het digitale doopceel van een klant, en Van den Boomen gaat als klant liever af op de goede naam van haar leverancier. De consument beschouwt volgens haar een klantenprofiel niet als nuttig en is niet gediend van op de persoon gerichte reclame. Daarnaast ziet Van den Boomen een aantal algemene privacybezwaren. Als je niet uitkijkt is het eind zoek en komt behalve je naam ook je sofinummer, verblijfsvergunning en euthanasieverklaring erin: 'Er wacht ons ongetwijfeld nog een boel gedonder om de overheidsinbreuken op de privacy van de burger.'

Dat de consument zonder douceurtjes niet aan klantenprofielen meewerkt is waar. Maar verbazend is juist het gemak waarmee iedereen wél zijn hele hebben en houwen weggeeft als er een gratis T-shirt of korting op een pannenset aan verbonden is. Mensen zijn ongeïnteresseerd en hebzuchtig, niet privacybewust.

Van den Boomen beschouwt de credit card als handig alternatief identiteitsbewijs op internet (weet zij trouwens wat er gedaan wordt met de gegevens over haar creditcardaankopen?), maar bedrijven denken daar anders over. Volgens recente onderzoeken vindt de helft van de kaartfraude plaats op internet, en lopen webwinkels als gevolg daarvan vier procent omzet mis. Veel van die fraude wordt gepleegd door consumenten zelf, die een impulsaankoop doen en vervolgens hun eigen transactie ontkennen. Het is niet alleen de pornosector die met deze truc te maken krijgt. Wangedrag op internet is een groot probleem. Puberjongetjes die zich vervelen leggen vanaf hun digitale hangplek websites plat, hacken bedrijven met voorgefabriceerde kraakprogramma's, sturen virussen rond en schofferen nietsvermoedende bezoekers van chatboxen. Illegale muziek en software, kinderporno, de lijst is lang. Het is niet correct om te jeremiëren over mogelijke bedreigingen van het publiek door overheid of bedrijfsleven, als het werkelijk bestaande misbruik van de kant van het publiek komt - al is dat dan een vervelende minderheid.

Het moet maar eens afgelopen zijn met die struikroverij. Als anonimiteit tot teveel hinder en schade leidt, kan anonimiteit niet meer. Auto's hebben nummerborden omdat het de maatschappij teveel kost als automobilisten na overtredingen of ongevallen - om maar te zwijgen van overvallen - anoniem kunnen ontkomen. Camera's op straat waren ooit manifestaties van Big Brother, totdat James Bulger, Joes Kloppenborg en Meindert Tjoelker werden doodgeschopt. Nu zijn camera's een teken van veiligheid. Eindelijk niet meer anoniem, gelukkig.

Het slechtst denkbare argument voor anonimiteit op internet is, dat het een eigenschap zou zijn van het medium zelf. Marianne van den Boomen vindt dat het voorstel om een digitaal paspoort commercieel uit te baten 'haaks staat op de dynamiek van internet.' Ik vind niet dat de inhoud van een digitaal paspoort, wat die inhoud ook is, moet worden uitgeleverd aan snelle jongens met opties. Maar als er zoiets bestaat als 'de dynamiek van internet', is dat dan de hang naar (gedeeltelijke) anonimiteit die Van den Boomen noemt? Of is het het gemak waarmee mensen hun gegevens afstaan aan hun internetprovider? Of juist het exhibitionisme op homepages, al dan niet met webcams? Is het het onbaatzuchtige van hobbyprogrammeurs die hun zelfgemaakte software weggeven, of het commerciële instinct van de steenrijke Stephen King, die gewoon ophoudt met schrijven als zijn lezers via internet niet genoeg geld ophoesten? De dynamiek van internet is groot en veelzijdig, en als iets er haaks op staat kan het er evengoed toch deel van uitmaken.

In het verleden was anonimiteit een eigenschap van de telefoon. Dat kon plezierig uitpakken, bij bepaalde vormen van hulpverlening bijvoorbeeld, of vervelend, in het geval van stalkers en hijgers. Nu is er nummerherkenning - die uitgezet kan worden - en lopen domme hijgers pijnlijk tegen de lamp. Zoals de telefoon nu werkt, kan ik besluiten niet op te nemen als er iemand belt die zich kennelijk niet bekend wil maken. Een medium kan veranderen, en wat voor de een een verslechtering is, is voor de ander een verbetering. Als de anonimiteit op internet (gedeeltelijk) verdwijnt, komt er iets anders terug - veiligheid - en blijft er verder genoeg van waarde over.

Hoe een digitaal paspoort eruit moet zien weet ik niet. Er zullen duizenden manieren zijn om het te saboteren, in de fase van wetgeving of anders wel in de digitale wereld, waar per traditie de bad guys het slimst zijn. Het paspoort moet waarborgen bevatten tegen misbruik door de overheid. Het moet niet de commercie dienen. Hoe dan ook, het hoeft geen einde te maken aan anonieme ontmoetingen. Ook in het dagelijks leven kunnen we, met een paspoort op zak, een nummerbord aan ons voertuig en een onbedekt gezicht, ruimschoots anoniem zijn. Maar dat herkenbaarheid op internet aan een hoop duister en irritant gedoe een eind zou maken, en dat het Net daardoor een plezieriger plaats zou worden, staat vast.