Aftrekbare pc's

Herbert Blankesteijn

Zou het werkelijk gebeuren, een belastingvrije pc voor iedereen? Het plan komt van het ministerie van Financiën en moet de tweedeling in computervaardigen en computeranalfabeten tegengaan.

Nu moeten we ons drie dingen afvragen. Bestaat er een tweedeling? Zo ja, zou het aftrekbaar maken van pc's daar iets aan kunnen doen? En ten derde, kan het geld dat de fiscus hieraan opoffert beter worden besteed? Ik behandel deze vragen in de volgorde die mij het beste uitkomt.

Goedkope pc's, want daar komt het op neer, worden gekocht door mensen die de waarde ervan al kennen. Als je nooit hebt geleerd met een computer om te gaan, ga je er niet opeens een kopen omdat hij is afgeprijsd. Nu zijn we Nederlanders, dus er zullen mensen zijn die zich toch laten verleiden, maar hebben we niet genoeg ervaring met het overhandigen van dozen aan nietsvermoedende leken 'en zoek het maar uit'? We hebben de pc-privé-projecten in de jaren '80 gehad. Kantooremployé's kregen goedkope computers zonder begeleiding, en de meeste gesubsidieerde apparaten sleten hun dagen in ledigheid. Er zijn computers gedumpt in het onderwijs, waar niemand ermee kon omgaan. Daarom roept nu iedereen dat computers in het onderwijs pas zin hebben als er genoeg geschikte software is, en als het personeel voldoende is bijgeschoold. Krijgen de slachtoffers van de komende pc-regeling ook speciaal ontwikkelde software en een gratis cursus? Uiteraard niet. Ze zoeken het maar uit.

De details van de voorgestelde regeling zijn geniepig. Aftrekbaar tot een maximum van 5200 gulden. Dit betekent om te beginnen procentueel een groter voordeel voor hogere inkomens, die immers in een hoger belastingtarief vallen. Maar niet alleen dat: wie meer verdient zal zich een duurdere computer kunnen permitteren. Dus je kunt verwachten dat hogere inkomens een hoger percentage incasseren van een hoger aankoopbedrag! Terwijl zij het financiële voordeel niet nodig hebben, en de prikkel om te gaan computeren evenmin. De doelgroep van de regeling is natuurlijk te vinden in de lage inkomens: bij uitkeringstrekkers, alleenstaande vrouwen en dergelijke. Een vast aftrekbaar bedrag of - nog beter - een vast bedrag aan kwijtschelding van belasting, zou daarom veel beter zijn.

Hoe reëel is het schrikbeeld van de tweedeling? Maatschappelijke kansen hangen van veel factoren af. Van je ouders: hun inkomen, hun intelligentie, welbespraaktheid, sociale vaardigheden, hun vermogen om kinderen goed op te voeden. Verder van je genen, van geluk of ongeluk als ziekte, dood en echtscheiding, van de onderwijzers en leraren die je toevallig toegewezen krijgt, de vrienden en vriendinnen die je maakt, de belangstelling die je daardoor al of niet ontwikkelt, de opleiding die je kiest zonder precies te weten wat die inhoudt, en vul maar in. En dan ook nog een beetje van de mate waarin je de computer leert gebruiken, maar die is geheel en al verwaarloosbaar ten opzichte van al die andere invloeden.

Wat nou tweedeling? Het stikt in de maatschappij van de tweedelingen. Mensen met veel geld en mensen met weinig. Mensen die kranten lezen en zij die dat niet doen. Muzikale en amuzikale mensen. Sportieve en luie. Dikke en dunne. Slimme en domme. Aardige en vervelende. Evenwichtige en labiele. Als je 24 van zulke paren eigenschappen weet te vinden heb je 2 tot de macht 24 = zestien miljoen combinaties en kun je elke bewoner van Nederland zijn eigen hokje geven in de zestienmiljoendeling van de samenleving. Even met een groepje gelijkgestemden nadenken bij de koffie en je hebt 33 van zulke tweedelingen voor een tienmiljarddeling van de wereldbevolking. Tien tegen een dat die 33 tweedelingen stuk voor stuk belangrijker zijn (hongerigen en weldoorvoeden!) dan de verdeling in computervaardigen en computeranalfabeten.

De vorige twee alinea's heb ik gekopieerd uit mijn eigen boekje Mythen van het Computertijdperk uit 1996. In mei heeft het Sociaal en Cultureel Planbureau mijn mening bevestigd in het rapport Digitalisering van de leefwereld. Er zijn wel verschillen in computerbezit en -vaardigheid, maar die heb je met elk nieuwtje (de tv!) en ze zullen op den duur goeddeels verdwijnen. Het is nu dus officieel: die tweedeling, dat is geklets.

Wat zou je kunnen doen met het geld dat Vermeend en Zalm hebben gereserveerd voor aftrekbare computers? Vaardigheid kweken in spellen en hoofdrekenen! Niemand onder de dertig kan meer optellen, aftrekken of een brief schrijven, met als gevolg slechte kansen op de arbeidsmarkt. Gesubsidieerde cursussen, stel ik voor. Of stimuleren van het rijbewijsbezit: ook bepalend voor je carrièreperspectief. Aftrekbare rijlessen kunnen de tweedeling tussen auto-haves en auto-have-nots helpen elimineren.