PCM moet Kranten.com imiteren

Herbert Blankesteijn

Marie-José Klaver stelt dat krantenuitgever PCM weinig van internet begrijpt als dit bedrijf de site Kranten.com wil verbieden rechtstreeks te verwijzen naar de artikelen van PCM-kranten. PCM wil dit zogeheten 'diep linken' tegengaan, omdat hiermee de homepages van de betreffende kranten met de bijbehorende advertenties worden gepasseerd. Die advertenties dalen zo in waarde, en daarmee de inkomsten die ze opleveren.

Klaver heeft gelijk dat PCM onverstandig opereert. De uitgever wil in feite de beste methode om lezers van dienst te zijn, buiten de wet stellen. Verder stelt zij terecht vast dat PCM-titels op internet zelf ook van diep linken gebruik maken. Maar in verschillende opzichten geeft Klaver een te eenvoudige voorstelling van zaken.

Om te beginnen heeft PCM in de zaak tegen Kranten.com het morele gelijk wel degelijk aan zijn kant. Kranten.com doet niets anders dan verwijzen naar materiaal van anderen, voornamelijk naar dat van PCM-kranten. Dat is iets heel anders dan eigen redactioneel werk verrijken met een diepe link naar bijvoorbeeld de BBC, bij wijze van digitale voetnoot. Kranten.com is een volstrekte parasiet, temeer omdat de site altijd in dezelfde kranten blindelings koppen snelt, dus niet actief op zoek is naar het meest interessante nieuws voor de bezoeker. Tenslotte plaatst Kranten.com zelf advertenties en verdient dus geld met zijn jatwerk.

Klaver stelt dat diep linken ook voor PCM van commercieel belang is. Het brengt lezers van Kranten.com bij individuele artikelen, die daarmee waarde krijgen voor adverteerders, betoogt zij. Verder vermeerdert het volgens haar de waarde van PCM-artikelen als deze zelf diep linken naar aanvullende informatie op internet. Dat dit commercieel voordeel oplevert is echter lang geen uitgemaakte zaak, want er zijn ook nadelige effecten. Individuele artikelen van advertenties voorzien is zeer moeilijk omdat de krant een dag van tevoren nog niet weet wat voor artikelen er zullen verschijnen. Als het al mogelijk is, maakt dit de acquisitie van advertenties duurder. De waarde van de eigen voorpagina's lijdt wel degelijk onder de sluiproute die Kranten.com de nieuwsconsument biedt. En PCM-redacties geven diepe links bij de eigen artikelen niet om de bedrijfswinst op te voeren, maar om de lezer te helpen. Er is geen bewijs dat deze manier van doen profijtelijk is. Het tegenovergestelde is net zo aannemelijk, want de lezer krijgt de kans de site van de eigen krant te verlaten. Het is denkbaar dat de PCM-directie en -juristen niet eens op de hoogte zijn van deze handelwijze, die immers afbreuk doet aan de juridische positie van het concern. In ieder geval zijn er sites, zoals bijvoorbeeld Automatiseringgids.nl, die zorgvuldig vermijden te linken naar elders, blijkbaar ook uit commerciële overwegingen.

Bijzonder interessant in dit verband is een zaak in Groot-Brittannië uit 1997, tussen de krant Shetland Times en de site Shetland News. Shetland Times had een site naast de krant, met eigen artikelen. Shetland News linkte diep naar deze artikelen vanaf een pagina met letterlijk gekopieerde koppen - precies wat Kranten.com ook doet. 'Times' klaagde 'News' aan en in een tussenvonnis bepaalde de Britse rechter dat het kopiëren van koppen op zichzelf een aantasting was van het auteursrecht. Voordat het tot een definitief vonnis kwam, troffen de partijen een schikking, waarbij in feite de 'Times' volledig zijn zin kreeg. De site Shetland News mocht in het vervolg wel koppen presenteren, en linken naar de Shetland Times, maar deze links moesten allemaal leiden naar de voorpagina van de site van de Shetland Times - precies wat PCM wil dat Kranten.com doet. Ook de argumentatie was hetzelfde: de vermindering van de waarde van de advertenties op de voorpagina van de Shetland Times-site.

Daarmee is de mening van Klaver ontkracht dat internet, of het Nederlandse deel daarvan, wel kan sluiten als 'zomaar' diep linken wordt verboden. Wanneer PCM gelijk zou krijgen, wordt diep linken een daad waarvoor toestemming nodig is. Als die toestemming niet wordt gegeven, wordt het leven van de nieuwsconsument op internet iets moeilijker (meestal één extra klik) maar niet onmogelijk. Bovendien zal deze toestemming door meer verlichte bedrijven dan PCM, al dan niet stilzwijgend, wél worden gegeven.

'Wie is opgegroeid met internet, vindt hyperlinken … vanzelfsprekend …,' schrijft Klaver. Dat kan zo zijn, maar miljoenen mensen die zijn opgegroeid met internet, vinden het lukraak kopiëren van auteursrechtelijk beschermd werk als muziek en software, ook vanzelfsprekend. Daarmee wordt het nog niet toelaatbaar. Of diep linken zonder toestemming toelaatbaar is, moet nu de rechter uitmaken. En of PCM door de nieuwsconsument op internet voor zijn verkrampte houding wordt afgestraft, zien we dan wel weer.

Dat PCM van internet weinig tot niets begrijpt, staat vast. Een site als Kranten.com kan, na een eventuele nadelige beslissing van de rechter, gewoon vanuit het buitenland gaan opereren. De Nederlandse rechter heeft niets te zeggen over sites in Liechtenstein, Antigua of de Kanaaleilanden, en de Nederlandse internetgebruiker merkt het verschil niet.

Wat zou PCM dan wel moeten doen? De oplossing is van een verbluffende eenvoud: jatten van de jatters. Het is zonneklaar dat Kranten.com in een behoefte voorziet en dat het idee commerciële perspectieven biedt. Het is op zichzelf een aanfluiting dat PCM, als eigenaar van vijf landelijke dagbladen met uitgesproken internet-ambities, er zelf niet op is gekomen. Maar het is nooit te laat. PCM moet niet de handelwijze van Kranten.com door de rechter laten verbieden, maar juist het idee kopiëren en een pagina maken waarvandaan het belangrijkste nieuws uit verschillende kranten makkelijk en snel te vinden is. Met diep linken naar het eigen materiaal kan uiteraard, ook in de optiek van PCM, niets mis zijn. Daarbij geniet PCM, als bijna-monopolist, een flink concurrentievoordeel: het bezit de meeste kranten, en kan dus de verwijzingen als eerste op zijn site hebben staan. Het moet voor een groot en kapitaalkrachtig bedrijf op deze manier een fluitje van een cent zijn om vervolgens een kleine rivaal op de advertentiemarkt af te troeven. Een concurrent kapotmaken doe je op internet niet door je beklag te doen bij de rechter, maar door een combinatie van betere service aan de consument, slimmer jatten, en brute financiële kracht.

Een boeiende vraag wordt in zo'n geval of een PCM-versie van Kranten.com diepe links zou moeten bevatten naar kranten die geen eigendom zijn van PCM. Dit nalaten zou Kranten.com een prachtig selling point in handen geven. Dit doen, zou bijvoorbeeld De Telegraaf in het geweer kunnen brengen, die tot nu toe in deze kwestie grijnzend langs de zijlijn staat. De hamvraag is, wat zwaarder weegt: het extra publiek dat zulke links trekken voor een verzamelsite met krantenkoppen, of het gevaar dat lezers naar een concurrerende krant gaan. Het antwoord op deze vraag weet op dit moment niemand.