De cd-fabriek thuis
Herbert Blankesteijn
Het lijkt wel of de produktie van bespeelde cd's zich heeft verplaatst
van fabrieken met industriële machines naar pc's bij particulieren. De
muziekindustrie meldt voor 1999 in vergelijking met 1998 een daling in de
verkoop van muziek-cd's met zes procent. En dat in weerwil van een gunstige
conjunctuur. De verkoop van blanco cd's stijgt met ongeveer honderd procent op
jaarbasis. In heel 1996 werden er wereldwijd zo'n 70 miljoen verkocht, in 1997
200 miljoen, en in het eerste kwartaal van 1999 alleen al 150 miljoen. Het komt
er haast op neer dat de platenmaatschappijen alleen een paar masters in omloop brengen, die door een
over honderdduizenden huishoudens verdeeld produktieapparaat worden
vermenigvuldigd.
------ Als onderdeel van het artikel of als kader: Legaal en illegaal
Veel lege cd's worden inderdaad door particulieren beschreven met
illegale kopieën van muziek of software (een cd-recorder kan zowel geluids-cd's
maken als cd-roms). Niet alleen het verkopen van kopieën is in strijd met de
wet, weggeven is dat ook. Gelukkig blijven er genoeg legale toepassingen van de
cd-brander over. Het maken van kopieën van muziek-cd's is toegestaan, zolang
het voor eigen gebruik is. Zelfs het kopiëren van geleende of gehuurde cd's is
volkomen in de haak, zolang deze in het bezit van de maker blijven. Je mag dus
wel een cd van de buurman lenen en deze zelf houden, maar de buurman mag
dezelfde cd niet kopiëren en weggeven. 'Krom als een hoepel,' zegt een
woordvoerder van de Stichting
Collectieve Promotie Geluidsdragers, maar het staat in de wet. Voor software is
dit trouwens weer anders; in de licentiebepalingen, die meestal bij het
installeren van een programma worden getoond, staat of het is toegestaan een
reservekopie te maken van een eigen cd. Een eigen kopie maken van andermans
exemplaar van een softwarepakket is hoe dan ook illegaal.
Niet voor niets zit er een heffing op elke blanco cd van twintig cent.
Een dergelijke heffing bestaat ook voor geluidscassettes. Hiermee lijden de
goeden onder de kwaden, en toen de heffing enkele maanden geleden werd
ingevoerd klonken er protesten. Maar de mensen met een werkelijk schoon geweten
zijn zo gering in aantal en de prijzen van cd's dalen zo snel, dat de heffing
volkomen is geaccepteerd. Een merkwaardige zaak is vooral dat de heffing alleen
bedoeld is voor benadeelde platenmaatschappijen en muzikanten. Er is geen
compensatie voor benadeelde softwaremakers.
--------Hier zou dan het kader moeten eindigen.
De toepassingen van de cd-recorder zijn legio. Je kunt cd's dupliceren,
en ook ander materiaal op cd zetten, bijvoorbeeld geluidsbestanden die van Internet
zijn gehaald. Met het juiste snoertje tussen de stereo en de geluidskaart van
de pc kunnen zelfs van langspeelplaten, cassettes en radioprogramma's
audio-cd's worden gemaakt. Ook zelfgemaakte muziek of andere zelf opgenomen
geluiden kunnen zo worden vereeuwigd. Wanneer geluid wordt gecomprimeerd tot
zogeheten mp3-bestanden (daar bestaan gratis programma's voor), past er circa
tien uur muziek op een cd-rom. Zo'n cd kan nu nog alleen op de pc worden
afgespeeld, maar aangepaste hifi-apparatuur is ophanden.
Wie creatief is op de pc en veel grote bestanden produceert (foto's
bijvoorbeeld) kan een archief bijhouden op spotgoedkope cd's, zodat de harde
schijf wordt gespaard. Reservekopieën van belangrijke bestanden, die ieder
zinnig mens wekelijks of maandelijks zou moeten maken, kunnen het beste op een
zelfgebrande cd-rom worden bewaard. En verder kan de cd dienst doen als
'superfloppy'. Bestanden die zo groot zijn dat ze niet op een diskette passen
en niet in een redelijke tijd via Internet kunnen worden verplaatst, passen
vrijwel altijd op een cd en kunnen zo alsnog in de tas of met de post mee.
Wat voor computersysteem heb je nodig om cd's te kunnen maken? Dat valt
erg mee: in principe is een 120 MHz Pentium met 16 MB geheugen voldoende.
Daarmee maakte je in 1997 indruk, maar nu niet meer. Het is wel zo praktisch
daarbij veel vrije harddiskruimte te hebben: tenminste de omvang van een
cd-rom, dus zo'n 650 MB. Soms zal het namelijk nodig zijn voor het branden een
'image' van een te maken cd op de harde schijf aan te leggen, om het maken van
de cd zelf beter te laten verlopen.
In het systeem is verder een cd-romspeler (naast de cd-recorder, die
zelf ook als speler kan worden gebruikt) geen overbodige luxe. Cd's kopiëren
van cd-romspeler naar recorder is makkelijk; kopiëren met alléén een
cd-schrijver is omslachtig - dan moet de omweg via de harde schijf worden
bewandeld.
Met een minimaal systeem is het verstandig de computer tijdens het
branden niets anders te laten doen. Ook programma's die op eigen houtje in
actie kunnen komen, zoals screensavers en virusscanners, moeten dan worden
uitgezet. Naarmate de pc moderner en sneller is, is dit minder nodig. Een pc
die nu nieuw wordt gekocht kan makkelijk tegelijkertijd branden en bijvoorbeeld
tekstverwerken of internetten.
Cd-recorders maken meestal niet standaard deel uit van een
computersysteem in de winkel. Het is aan te raden een cd-recorder te kopen bij
dezelfde zaak waar de pc wordt (of ooit is) gekocht. Niet alleen kan de
verkoper dan duidelijker adviseren, ook moet hij kunnen garanderen dat een
bepaalde recorder in de pc van de klant zal werken. Ook zal de computerzaak dan
vaak bereid zijn het apparaat voor een bescheiden bedrag in te bouwen, wat een
hoop moeite scheelt.
Er zijn veel typen cd-branders. Koop altijd een rewriter, dat is een apparaat dat geschikt is voor herschrijfbare
(wisbare) cd-rw's. De recorders die alleen eenmalig beschrijfbare cd-r's kunnen
gebruiken, worden hier en daar nog gedumpt. Financieel is dat aantrekkelijk,
maar het voordeel van wisbare cd's is evident. Een rewriter hoeft nog maar 500
gulden te kosten, en is overigens ook geschikt voor eenmalig beschrijfbare
cd's. Gewone cd-romspelers en audio-cd-spelers kunnen geen herschrijfbare cd's
lezen. Dus wilt u een cd maken die in een stereo of in een andere pc moet
worden gebruikt, dan is een eenmalig beschrijfbare cd het aangewezen medium. Om
het nog iets ingewikkelder te maken: de nieuwe dvd-spelers (digital video of versatile disc, een nieuwe cd met extra grote capaciteit) lezen de rewritables weer wel. De wisbare cd's
worden snel goedkoper: inmiddels zijn ze voor minder dan een tientje per stuk
te krijgen. Apparaten om dvd's te branden betreden aarzelend de markt, maar
zijn niet rijp voor het grote publiek.
Cd-schrijvers bestaan in verschillende vormen, geschikt voor
verschillende aansluitstandaarden. Het meest populair en het goedkoopst is het
IDE-type, de standaard voor interne, dus in te bouwen spelers. Een oplossing
die tot voor kort gangbaar was voor reizende computergebruikers was het externe
parallelle apparaat, aan te sluiten
op de parallelle of printerpoort. Maar deze aansluiting is langzaam, en het
delen van de printerpoort is niet altijd vrij van moeilijkheden. Bovendien zijn
recorders van dit type veel duurder. Als oplossing voor de mobiele cd-maker is
in opkomst de moderne USB-aansluiting, die altijd aanwezig is op nieuwe pc's.
USB-apparaten zijn ook relatief duur, maar de aansluiting is snel en
installatie is relatief makkelijk. De Scsi-standaard is op zijn retour, omdat
de voordelen (snelheid, verschillende apparaten kunnen aansluiten op één poort,
hetzelfde apparaat aansluiten op verschillende computers) nu ook te vinden zijn
in USB.
Een andere belangrijke eigenschap van een rewriter is de snelheid.
Meestal worden drie snelheden opgegeven: de snelheid waarmee rewritables worden
beschreven, de snelheid waarmee eenmalige cd-r's worden beschreven en de
snelheid waarmee beschreven cd's kunnen worden gelezen. Het spreekt vanzelf dat
hogere snelheden prettiger zijn, maar duurder. Min of meer standaard is op het
ogenblik een viervoudige schrijfsnelheid (vergeleken met de afspeelsnelheid van
een audio-cd), waarmee dus een volle cd in ruim een kwartier kan worden
gemaakt. Achtvoudig komt ook al voor. Voor de hoogste snelheden zijn soms
speciale blanco cd's nodig. In verouderde pc's, zoals de minimale hierboven,
kan het verstandig zijn een verouderde, tragere schrijver te monteren of de
schrijfstrategie op een ander manier aan te passen (bijvoorbeeld werken met een
image op de harde schijf), om te
voorkomen dat het systeem de recorder niet bijhoudt. Als de recorder tijdens
het schrijven niet op tijd data krijgt, mislukt namelijk de cd. De leessnelheid
van rewriters ligt op het ogenblik rond de twintig, ongeveer de helft van de
snelheid van cd-romspelers.
------ Als onderdeel van het artikel of als kader: Mét spetters graag
Als de cd-brander is aangesloten, moet er software worden geinstalleerd
voordat daadwerkelijk branden mogelijk is. Deze software wordt vrijwel altijd
met de cd-recorder meegeleverd. De programma's die gratis bij een apparaat
worden gestopt zijn meestal gekortwiekte versies van het oorspronkelijke
pakket. Marktleider op dit gebied is Easy
CD Creator van Adaptec, waarvan de
meest recente versie (4) het afgelopen najaar in de Nederlandse taal is
verschenen.
Een voorziening van de
Adaptec-software die al langer bestaat maar toch het noemen waard is, is DirectCD: hiermee is het mogelijk zelfs
een eenmalig beschrijfbare cd te behandelen als een wisbare diskette of een
harde schijf. Bestanden kunnen een voor een op de cd worden opgeslagen,
desnoods vanuit een tekstverwerker of een ander programma, de naam kan worden
veranderd, ze kunnen van de ene map naar de andere worden verplaatst en ze
kunnen zelfs worden gewist. Maar elk van deze handelingen laat ruimte verloren
gaan op een eenmalige cd. Wissen bijvoorbeeld maakt het bestand onzichtbaar en
ontoegankelijk, maar de ruimte die het innam kan niet worden vrijgemaakt. Dat
kan alleen op een herschrijfbare cd.
Nieuw in Easy CD Creator is
dat muziek die op de harde schijf staat in de gecomprimeerde mp3-vorm,
rechtstreeks op een muziek-cd kan worden geplaatst, zonder dat de gebruiker
zelf eerst bewerkelijke conversies moet doen met behulp van andere programma's.
Wat de koper van een cd-recorder niet vanzelf krijgt maar de koper van het volledige Easy CD Creator-pakket wel, is het programma Spin Doctor, waarmee bijvoorbeeld spetters uit plaatopnamen kunnen worden verwijderd (werkt alleen goed bij lichte spetters) of juist toegevoegd (wanneer het nodig is een moderne opname ouderwets te laten klinken) alvorens ze naar de cd gaan. Er is ook allerlei andere software inbegrepen voor het bewerken van geluid, afbeeldingen en video, het maken van reservekopieën, kortom alles wat een mens maar op een cd zou willen opslaan. Prijs: 169,- incl. BTW.
--------Hier zou dan het kader moeten eindigen.
------ Als onderdeel van het artikel of als kader: Gouden en zilveren platen
Onbeschreven cd's kosten ongeveer een rijksdaalder voor cd-r's en rond
een tientje voor cd-rw's. Dit geldt voor cd's van onbekende merken; bekende
kunnen tweemaal zo duur zijn. Is er kwaliteitsverschil? Waarschijnlijk wel,
maar zeker is het niet en bovendien verandert de kwaliteit bijna per dag, omdat
de markt niet bepaald stabiel is.
Met goedkope cd's kun je makkelijker risico nemen. Als iets minder dan
de helft zou mislukken, zou je nog
voordelig uit zijn. In de praktijk is het mislukken van een cd een zeldzame
gebeurtenis. In verband met fouten op gelukte cd's, en met het oog op de
duurzaamheid en mogelijke ongelukjes, is het altijd verstandig van elke cd twee
exemplaren te maken. Ook wie dure cd's gebruikt doet daar goed aan. Dus zijn de
goedkope hoe dan ook in het voordeel.
--------Hier zou dan het kader moeten eindigen.