Eindelijk auteur

Herbert Blankesteijn

De revolutie die internet heet, houdt in dat iedereen kan publiceren wat hij wil. Enige vereiste: een internetaansluiting. Wie internet opkan, kan zonder veel moeite en zonder extra kosten een homepage installeren, en via deze homepage zijn eigen creaties in digitale vorm aanbieden. Er zijn natuurlijk beperkingen. Beeldhouwers moeten het laten bij plaatjes. Net als schilders en fotografen moeten ze genoegen nemen met een povere weergave van hun werk op het scherm. Musici hebben er rekening mee te houden dat een minuut muziek in redelijke kwaliteit al gauw een megabyte ruimte inneemt, en dat er dus een compromis tussen duur en kwaliteit moet worden gesloten.

Het meest bevoorrecht zijn schrijvers. Werd voorheen menige aspirantschrijver gestuit door een redactie zonder smaak of begrip, nu kan iedereen zijn teksten op internet zetten, zonder dat zelfs maar de spelling en de tikfouten worden gecorrigeerd. Volgens een recent onderzoek telt Nederland honderdduizenden mensen met schrijversambities, dus de behoefte aan een dergelijke uitlaatklep moet groot zijn. En vele hebben internet inmiddels ontdekt, al zijn het nog geen honderdduizenden. Verwijzingen naar schrijvers-op-internet zijn te vinden op op http://meander.italics.net/links. De homepageruimte die een gewone provider zijn klant biedt, volstaat voor het oeuvre van een produktief schrijversleven. Het nadeel van deze manier van publiceren is, dat het geen geld oplevert. Een enkele schrijver poogt toch werk te verkopen, bijvoorbeeld door een hoofdstuk on-line te zetten en diskettes met het complete boek te koop aan te bieden. Maar een hoge vlucht heeft deze manier van doen nooit genomen.

Voor de meeste aspirantschrijvers blijft het mooiste: een boek met je naam erop. Ook daarvoor biedt internet een oplossing. Digitale technieken maken heel nieuwe manieren van uitgeven mogelijk. Een voorbeeld is te vinden op www.gopher.nl, de site van een Nederlands uitgeefbedrijf. Gopher publiceert uitgaven in een oplage van 'minimaal 1 exemplaar'. De uitgever verkoopt rechtstreeks aan de consument, heeft nooit voorraad en is nooit uitverkocht. Pas wanneer er een bestelling arriveert, wordt een boek gedrukt. Door het elimineren van de boekhandel kan de schrijver per verkocht exemplaar meer betaald krijgen: twintig procent in plaats van de gebruikelijke tien.

'Als je van tevoren weet dat je zoveel duizend exemplaren gaat verkopen, kun je beter een grote order plaatsen bij een drukker,' verduidelijkt directeur Danny Jolink van Gopher. 'Maar als dat niet zo is, is onze manier aantrekkelijker.' Deze manier van uitgeven is dus niet geschikt voor Harry Mulisch, maar wel voor allerlei min of meer obscure boeken, die anders niet zo makkelijk een uitgever zouden hebben gevonden. Zo heeft Gopher een collectie boeken in het Fries, en een encyclopedie van whisky-etiketten. De laatste kan dank zij internet door potentiële belangstellenden van over de hele wereld worden gevonden, en vindt grif aftrek. Gopher is niet vies van grote oplagen. Een kookboek door Willem, de kok van de eerste lichting van Big Brother, verkoopt tienduizenden exemplaren. Maar van zulke successen is het bedrijf niet afhankelijk en er zal nooit een Gopher-uitgave bij De Slegte belanden. Een uitgave kan tegen zeer lage kosten in de verkoop worden gehouden: een beetje hardeschijfruimte volstaat.

Een extra voordeel van het een-voor-een drukken van boeken is, dat een boek gepersonaliseerd kan worden. Wie een boek bestelt als cadeau, kan op de website van Gopher een opdracht intoetsen, die dan wordt meegedrukt in het boek.

Gopher doet wel aan redactie. Niet ieder werk wordt zomaar uitgegeven. Anders ligt dat bij iUniverse.com. iUniverse publiceert alles. Als je maar betaalt. Het is wonderlijk eenvoudig: je kunt de tekst van je boek invullen in een sjabloon dat van de website van iUniverse gedownload kan worden. Titel, eventuele ondertitel, eventuele inhoudsopgave, nawoord, en daartussenin de hoofdstuktitels en de hoofdstukken, alles op de juiste plaats. Het bestand dat daaruit tevoorschijn komt kun je via de website inleveren. Er zijn verschillende varianten, waarvan de goedkoopste 99 dollar kost. De auteur krijgt de drukproeven vooraf te zien, evenals een ontwerp voor een omslag in vier kleuren. Het is een volwaardig boek, met ISBN-nummer en al. iUniverse bepaalt de prijs en zet het boek te koop via de eigen website; daarnaast kan het besteld worden bij bekende internetboekhandels als Amazon en Barnes & Noble. Voor illustraties moet je bijbetalen. Je krijgt als auteur één exemplaar zelf, meer exemplaren kun je bijkopen met een auteurskorting van rond de dertig procent.

Er zijn duurdere varianten. Bij een luxere versie is bijvoorbeeld redactionele aandacht inbegrepen, evenals het plaatsen van 25 illustraties (aan te leveren door de auteur). Bovendien krijgt de schrijver vijf boeken in plaats van een. Deze vorm kost tweehonderd dollar.

Maar het is niet alleen maar betalen en kopen. Zodra het boek wordt verkocht krijgt de auteur gewoon royalties, net als bij Gopher 20% (en 50% indien verkocht in digitale vorm). Die honderd dollar zullen de meeste aspirantschrijvers een geringe prijs vinden voor de vervulling van een hartewens; dat het nog geld kan opleveren is haast te mooi om waar te zijn.

En het kan nog gekker. Bij Xlibris, een partner van uitgever Random House, kun je je boek zelfs voor niets laten uitgeven. Voor elk verkocht boek krijgt de auteur hier 25% royalty. Veel inspraak in de vorm die het krijgt, heb je dan niet. Spelling controleren doe je maar zelf. Duurdere versies, met meer redactie, en inspraak en controle voor de schrijver, kosten 300 en 600 dollar. Nog een ander alternatief is Mightywords, waar je 'eMatter' kunt publiceren. Hier wordt materiaal alleen in digitale vorm verkocht. Ook hier kent de zakelijke creativiteit geen grenzen. Bij Mightywords mag de auteur bepalen wat de prijs moet worden; de opbrengst word gedeeld met de uitgever. Er is alleen een minimumprijs, afhankelijk van de grootte van het bestand. Die is twee dollar tot een omvang van vijf megabyte - weinig boeken bereiken die omvang. De helft van de door de auteur bedachte prijs gaat naar hemzelf, de andere helft naar de uitgever. Verder betaalt de auteur een dollar per maand voor het paraat houden van het digitale materiaal.

Is het mogelijk bij een van de genoemde sites als Nederlander je werk te publiceren? Daar lijkt het wel op. Bij iUniverse zijn ook boeken in het Frans, Spaans, Chinees en Japans verkrijgbaar. Of het erg goed zou werken is de vraag. Bij Amazon en Barnes & Noble (waar iUniverse contact mee heeft), bij Borders.com en Books in Print (waar Xlibris je boek aanmeldt), komen mensen niet om naar boeken in het Nederlands te zoeken. Het boek moet bovendien uit Amerika worden verscheept, wat niet voordelig is.

De meeste sites zijn erg duidelijk over hoe je moet betalen, maar niet zo mededeelzaam als het gaat om het geld waar de auteur recht op heeft. Ook in dat geval is het een complicatie wanneer je geen Amerikaan bent. De enige die daar helder over is, is Mightywords. Buitenlanders moeten een formulier downloaden bij een regeringsinstantie, waarmee kan worden berekend hoeveel belasting moet worden ingehouden. Is dit formulier niet ingevuld en ingeleverd, dan gaat er 30% aan voorheffing van de te betalen royalties af. En dat zal voor de federale overheid wel aan de veilige kant zijn.

Kortom, het wordt tijd dat ook in het Nederlandse taalgebied dit soort initiatieven van de grond komen. Omdat de oplage er niet meer toe doet, is de omvang van onze markt ook niet meer van belang, behalve misschien als het gaat om de te verwachten kwaliteit. Het wachten is op de eerste uitgever of 'startup' die het durft. Gopher misschien?