Minste fouten gelden

Herbert Blankesteijn

Je moet met de hand tellen, zeiden de Democraten, want machines maken fouten.

Je moet niet met de hand tellen, zeiden de Republikeinen, want mensen maken fouten.

Wat mij ontnuchterde was de achterlijkheid van de procedure: het machinaal tellen van papieren stembiljetten waarin de kiezer een gaatje heeft geprikt. Stompzinnig was verder dat niemand zich ooit heeft geïnteresseerd voor de onnauwkeurigheid van de machines. Stembiljetten met voor mensenogen overduidelijke gaatjes worden afgekeurd, omdat de machine ze niet kan lezen.

Mensen maken fouten en apparaten ook. Moet je dan met de hand tellen of machinaal?

Ik moet ook wel eens tellen. Geld bijvoorbeeld, voor de belasting, of voor declaraties. Dat doe ik met de rekenmachine op het scherm van de pc. Het rekenwerk zelf vertrouw ik blind, al bleek een paar jaar geleden de Pentiumprocessor mis te kleunen bij het vermenigvuldigen. Maar met compleet wantrouwen benadeel je jezelf. Menselijke fouten in de invoer zijn waarschijnlijker.

De uitkomst controleer ik allereerst door te schatten. Staan er vijf cijfers voor de komma in plaats van de verwachte vier, dan moet ik een tikfout hebben gemaakt en begin ik opnieuw. Is de uitkomst plausibel, dan begin ik óók opnieuw, want ik kan een tikfout hebben gemaakt. Vaak blijkt dat ook zo te zijn. Na drie keer rekenen zijn meestal twee uitkomsten gelijk, en dat zal het juiste bedrag wel wezen.

Zo gaan de computers in een Space Shuttle te werk: er zijn drie identieke exemplaren en meeste stemmen gelden. Heel democratisch. So many computers can't be wrong.

Van zo'n soort correctie kon in Florida geen sprake zijn. Er zijn systematische fouten gesignaleerd die bij machinaal hertellen wéér zouden optreden. Daarom raakte het Republikeinse verweer kant noch wal. Menselijke fouten waren mogelijk, maar die van de machines waren zeker.

Als ik de calculator niet meer vertrouw, bijvoorbeeld omdat er koffie op is gemorst, reken ik op papier of uit het hoofd. Mijn fouten zijn niet systematisch, maar toevallig. Ik kan de berekeningen in een andere volgorde overdoen; ik kan een ander vragen het na te rekenen. Zo kom ik er wel uit.

Er moest met de hand herteld worden. Als je weet dat de machine broddelt, ga je zelf kijken, hoe Republikeins je ook bent, met je blote ogen en handen. Uiteraard maken mensen fouten en zijn ze onnauwkeurig. Bij handmatig getelde stembusuitslagen zou dus erkend moeten worden dat geringe verschillen alleen statistische uitspraken toelaten over winst en verlies - uitspraken als: 'bij een getelde meerderheid van 0,1 % is de kans 0,75 dat de winnaar werkelijk meer stemmen heeft gehad dan de verliezer.' In de wet zou dan moeten staan of er onder een bepaalde (handgetelde) marge opnieuw gestemd moet worden. Dat kun je gewoon afspreken.

Hoe achterlijk ze in de VS ook zijn, ze kunnen in ieder geval handmatig hertellen. Onze stemcomputers kun je alleen een nieuwe uitdraai laten maken, die per definitie identiek is aan de eerste.