Toch kan het geen kwaad het aannemelijke na te rekenen. De cultuurfilosoof Ivan Illich heeft jaren geleden het goede voorbeeld gegeven. Hij berekende de effectieve gemiddelde snelheid van een automobiel, rekening houdend met een bijzondere vorm van oponthoud: de tijd die de eigenaar moet werken om zijn auto te kunnen bekostigen. Geld is tijd, nietwaar. Zijn uitkomst was vijf kilometer per uur. Laten we eens kijken hoe dat vandaag de dag in Nederland zit.
Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) rijdt een Nederlandse personenauto gemiddeld 16.110 kilometer per jaar. Uit enquetes van het CBS is gebleken dat Nederlanders gemiddeld 440 uur per jaar in hun auto doorbrengen. Dat levert een 'ruwe' gemiddelde snelheid op van 36,6 km/u. Inclusief files, stoplichten, zoeken naar parkeerruimte, wachten op de wegenwacht, alles.
Nu blijken de Nederlandse huishoudens die een auto bezitten, nog steeds volgens het CBS, 'ruim' 11 procent van hun besteedbaar inkomen daaraan op te maken. Dat percentage geldt voor hoge en lage inkomens: duurdere mensen rijden duurdere auto's. Rentelasten zijn daarin niet verdisconteerd. Wie de betreffende tabellen van de Consumentenbond erop naslaat, ziet dat de rente meestal ongeveer een vijfde bedraagt van de totale kosten van een auto. 'Ruim' elf procent plus een vijfde is 13,5 procent.
Een Nederlander in loondienst werkt nog maar een dag of negentien per maand. Hij moet per maand twee komma zes dagen werken (13,5 % van 19) om het bezit en het gebruik van zijn auto te kunnen betalen. Eenentwintig uur per maand dus, afgerond 250 uur per jaar. Meer dan zes complete werkweken! Dat moeten we optellen bij de 440 uur dat men in zijn wagen zit. De jaarlijkse 16.110 km delen we dus door 690 uur. Resultaat: een auto in Nederland rijdt gemiddeld 23,3 km per uur. (Daarbij is de tijd die u kwijt bent aan het wassen, krabben en onderhouden overigens nog niet eens meegerekend, om nog maar te zwijgen van de tijd besteed aan aan- en verkoop en het regelen van schade na een ongeval.)
Dat is, zoals verwacht, andere koek dan bij Illich. Maar het blijft een opmerkelijk resultaat. Stel dat u uw auto zou wegdoen dan zou u die zes weken per jaar, waarin u voorheen het geld voor de auto verdiende, vrijaf kunnen nemen om ze te besteden aan fietsen naar uw werk, naar uw tante in Maastricht en zelfs naar uw vakantiebestemming in Frankrijk. U zou er dan noch in vrije tijd, noch financieel op achteruitgaan. Enige vereiste is dat u die 23,3 km per uur haalt. Op een goeie fiets moet dat te doen zijn, zeker als u zo vaak fietst.
Om op de produktiviteit terug te komen verwoord ik de conclusie andersom: in de auto bent u sneller dan op de fiets. U rijdt gemiddeld 36,6 km per uur (de 'ruwe'snelheid) in plaats van circa 20. Die tijdwinst kost geld, omdat een auto geld kost en een fiets bijna niet. Om dat geld te verdienen moet u gedurende de gewonnen tijd werken. Tel uit uw winst.