'Vaarwel batterij' adverteert de Japanse fabrikant Seiko de laatste tijd voor een nieuwe serie polshorloges. De Seiko Kinetic 'zet de bewegingen van uw arm en pols om in energie die het quartz-uurwerk nodig heeft.' Daar willen we het fijne van weten. Het horloge dat voor onderzoek bij de redactie arriveert, staat stil. Hoe nu? Opwinden heeft geen zin en een batterij hoeft er niet in. Is er een startknopje? Ook niet.
Seiko zelf moet er aan te pas komen om ons de voor de hand liggende oplossing bij te brengen. Dit horloge gaat lopen als je het omdoet. Dat wil zeggen, de bewegingen tijdens het dragen... inderdaad. Een tijdje flink schudden zou ook helpen. Een paar seconden, zoals de advertentie beweert, is overigens te weinig. Pas na een paar minuten komt de vaart erin, ook niet onaardig.
Hoe werkt het? Het horloge bevat een miniatuur elektriciteitscentrale met als basis een excentrisch aan een as gemonteerd gewicht, de rotor. Bij armbewegingen verandert de richting van de zwaartekracht ten opzichte van het horloge en treden er ook g-krachten op. Daardoor gaat de rotor om de as draaien. Deze as drijft indirect een generator aan die het kwartskristal en de elektronica van energie voorziet. Een stappenmotor laat vervolgens de wijzers bewegen, want een LCD-display is niet meer modern, laat staan chique.
De specificaties zijn onwaarschijnlijk. De bewegingen van de rotor, tot zo'n 15 omwentelingen per seconde, worden namelijk mechanisch met een factor honderd versneld tot 100.000 toeren per minuut ter plaatse van de generator. (Meer dan een Formule 1 racewagen, vermeldt Seiko trots, maar dat is geen eerlijke vergelijking. Kleinere maten maken hogere frequenties mogelijk. Een fruitvlieg heeft een hogere vleugelfrequentie dan een adelaar.) Die generator is volgens Seiko de kleinste ooit vervaardigd. Opslag van energie vindt niet plaats in een accu, maar in een condensator. Die kan energie opslaan voor minstens een week stilligen op het nachtkastje.
Nu waren er dertig jaar geleden al horloges verkrijgbaar die je niet hoefde opwinden. Wat is het verschil? Dat waren 'mechanisch automatische' uurwerkjes, waarbij de bewegingen van de drager een veer opwonden. Deze horloges hadden de nauwkeurigheid van veeruurwerken, namelijk zo'n drie minuten per week. Opslag van energie in de veer was goed voor 36 uur doorlopen. Het verschil is duidelijk: een elektronisch automatisch klokje is veel preciezer (drie min. per jaar) en heeft een grotere reserve.
Vergeleken met de gebruikelijke kwartshorloges is het voordeel natuurlijk dat de batterij niet meer nodig is. Batterijen moet je halen, ze kosten geld en je moet ze weer wegbrengen. En dan nog blijft het sukkelen met de verantwoorde verwerking. Het soort horloges dat Seiko nu levert is luxe uitgevoerd en pittig van prijs: ze zijn er vanaf 399 gulden. Goedkopere zullen binnen afzienbare tijd wel opduiken.
Seiko Nederland Postbus 29118 3001 GC Rotterdam