Nederlandse encyclopedieën op CD vallen tegen

Herbert Blankesteijn, NRC Handelsblad 14-12-'95


De voordelen van encyclopedieën op CD-i of CD-ROM zijn dat je er makkelijk in zoekt, dat ze weinig ruimte innemen en dat er meer op kan staan dan alleen tekst. Geluid en (bewegend) beeld kunnen er deel van uitmaken. De prijs is een fractie van die van een papieren encyclopedie; de hoeveelheid harde, tekstuele informatie is meestal wat kleiner. Een nadeel was tot voor kort dat ze alleen in de Engelse taal verkrijgbaar waren. Daar is nu verandering in gekomen. Dit najaar is de Philips Media Interactieve Encyclopedie op CD-i verschenen, en deze maand volgde de Spectrum Encyclopedie op CD-ROM.

In verschillende opzichten zijn deze twee uitgaven onvergelijkbaar. Voor de een heb je een CD-i speler nodig die is aangesloten op de televisie, voor de ander een CD-ROM-speler in of naast een IBM-compatibele PC. Verder is een PC sterk in het manipuleren van tekst en een CD-i in bewegend beeld; het lijkt wel of de makers van deze CD's deze verschillen hebben willen accentueren.

De Spectrum Encyclopedie op CD heeft de mogelijkheid videoclips en animaties op te nemen zelfs laten liggen. Er staan alleen tekst en afbeeldingen op deze CD-ROM. Dat schept ruimte. 'Ajax' is het 1525ste lemma, terwijl in de al langer verkrijgbare Engelstalige CD-encyclopedieën niet meer dan zo'n 500 trefwoorden aan 'Ajax' voorafgaan. Zoals het een Nederlandstalige encyclopedie betaamt behandelt Spectrum hier behalve de Griekse helden ook de voetbalclub. Het nieuwe stadion en de vier Europacups worden genoemd maar, begrijpelijk, niet de pas gewonnen wereldbeker.

Toch valt de Spectrum tegen. De Griekse helden genaamd Ajax krijgen half zoveel aandacht als bij de Engelstalige concurrentie. Typisch Nederlandse onderwerpen als Hoekse en Kabeljauwse twisten staan er wel in, maar niet erg uitvoerig.De Nederlandse zeevaarder Willem Barents krijgt vijf schermregeltjes, terwijl de populairste Engelse CD-ROM, Encarta, twee keer zoveel tekst aan Barents wijdt. Bij the Beatles is het verschil in hoeveelheid tekst minder groot, maar kan er in de Spectrum niet eens een foto af. Een atlas, een gebruikelijk extraatje op CD-ROM-encyclopedieën, heeft de Spectrum evenmin.

Het programma waarmee een en ander toegankelijk is gemaakt werkt stroef. Er is geen goede handleiding, noch op papier noch op het scherm, de zoekfunctie geeft er zo nu en dan de brui aan en tijdens het testen van de CD liep de computer niet minder dan zes keer zo vast, dat zelfs herstarten niet mogelijk was en de aan/uitknop moest worden gebruikt.

De CD-i-encyclopedie van Philips lijkt de Spectrum wat aantal trefwoorden aangaat ver achter zich te laten. Bij een poging het volgnummer van 'Ajax' te bepalen raakten we tot drie keer toe in de omgeving van 'adviseuse' (nr. 2100) de tel kwijt. Maar 'adviseuse' is geen woord dat je in een encyclopedie zou verwachten en bij nader onderzoek blijkt Philips een encyclopedie en een woordenboek samen in één grote emmer te hebben gegooid. Met zoveel lemma's wordt de tekst per lemma evenredig korter. Zo staat er dit in over Ajax: 'Eig. Amsterdamse Football Club Ajax, Nederlandse voetbalvereniging, opgericht in 1900. Vele malen landskampioen.' Meer niet. Ook over de Griekse helden en over Barents en the Beatles vinden we alleen wat iemand die de middelbare school heeft afgemaakt ook wel uit het hoofd weet. Op de jaartallen na dan misschien.

De tekst is door Philips bewust opgeofferd aan de multimedia. 30 film- en videofragmenten (bijvoorbeeld een over Ajax), 2 uur muziek, 50 landkaarten waarop je kunt klikken om wat cijfers op te roepen over de een of andere plaats, 3000 afbeeldingen en 1000 geluidsfragmenten waarbij een moeilijk woord wordt uitgesproken. Met een memofunctie kan de bezitter zelf een aantal van deze elementen op een rij zetten om daarmee een spreekbeurt of iets dergelijks op te luisteren. Al zul je het onderwerp van je spreekbeurt moeten aanpassen bij wat er op de CD staat, want het zou wel erg toevallig zijn als een met de ogen dicht gekozen onderwerp net in één van de 30 videofragmenten werd behandeld.

Het is jammer, van die videofragmenten. De beeldkwaliteit is perfect, zeker in vergelijking met video op een computer, maar na een avondje ken je ze allemaal. En wanneer je dan later de schijf als naslagwerk wilt gebruiken blijken ze geen enkele functie te hebben. En wat moet je dan met zo'n ultrakort artikel over Amsterdam, waarin eigenlijk alleen een willekeurig handjevol bezienswaardigheden wordt genoemd? En wat moet je met de animaties, de programmavorm waarop een CD-encyclopedie zou moeten drijven omdat je mechanismen helder kunt uitleggen op een manier die relatief weinig geheugen kost? Bij Philips is het een veel te klein aantal, over een al te willekeurige selectie onderwerpen, zijn de bewegingen in de filmpjes houterig en te snel tegelijk, en zijn de commentaarteksten wrak: 'Het spectrum is een verzameling van verschillende elektromagnetische golven. Deze kunnen zichtbaar gemaakt worden wanneer een prisma de golven ontbindt tot verschillende lijnen. Iedere lijn geeft een bepaalde frequentie weer. In dit geval wordt wit licht gebroken in verschillende frequenties van rood, oranje, ...' Als je aan multimedia wilt doen moet je alle media beheersen, ook het tekstschrijven.

Inhoudelijk is de Nederlandstalige CD-ROM-encyclopedie van Spectrum hieraan superieur, maar op haar beurt is Spectrum de mindere van CD-ROM-produkten uit het buitenland. Encarta kost nog geen f. 100,- en is beter en rijker geïllustreerd (ook met filmpjes en geluid) dan Spectrum. De Britannica op CD is duur, enkele duizenden guldens, maar een must voor informatiejunks. Alleen problemen met de Engelse taal of een behoefte aan specifiek Nederlandse onderwerpen kunnen redenen zijn voor Spectrum te kiezen.

Op CD-i heeft de Philips-encyclopedie nauwelijks concurrentie. Als het gaat om informatie in de vorm van tekst is de oudbakken Amerikaanse CD-i van Compton's overigens beslist beter. Maar CD-i-bezitters die bij het woord 'encyclopedie' denken aan twintig kloeke delen en dàt graag op een CD zouden zien, met fraaie illustraties en wat functionele multimedia, moeten toch maar eens denken aan een PC met CD-ROM-speler.

Spectrum Encyclopedie, CD-ROM, f. 149,95 Philips Media Interactieve Encyclopedie, CD-i, f. 349,- CD-i's en CD-ROM's zijn verkrijgbaar bij grote boekhandels. CD-i's verder bij audio/videowinkels en CD-ROM's bij computer- en softwarespeciaalzaken.


Het materiaal dat hier verkrijgbaar is mag worden gedownload, gelezen en zelfs gekopieerd, maar alleen voor eigen gebruik. Vermenigvuldigen met winstoogmerk is niet toegestaan. Alles is copyright Herbert Blankesteijn, tenzij anders vermeld.
  • Terug naar het CD-i-menu.
  • Terug naar het CD-ROM-menu.
  • Terug naar het Hoofdmenu Archief Herbert Blankesteijn.