Binnenin zit een apparaat dat een soort radiogolven uitzendt. Bij 'golven' mag je rustig denken aan golven op het water of aan geluidsgolven - onzichtbare trillingen in de lucht. Hier zijn het elektrische trillingen. Etenswaren zijn opgebouwd uit moleculen, dat zijn onzichtbaar kleine deeltjes. Je kunt je voorstellen dat de radiogolven van de magnetron voortdurend aan de moleculen in je eten staan te schudden.
En denk nu nog eens aan geluid. Als je schreeuwt in de klankkast van een gitaar dan schud je daarmee aan de snaren. Als je hard en lelijk genoeg schreeuwt, gaan alle snaren trillen en zoemt de gitaar zachtjes na. Maar als je precies één toon zingt, die overeenkomt met de toon van één van de snaren, dan kun je die ene snaar laten trillen terwijl de andere stil blijven. Zo gauw jij stil bent hoor je de gitaar die toon nog zingen.
In een beker melk of een kop soep in de magnetron zitten duizenden verschillende soorten moleculen. Eén van de belangrijkste, die in bijna alle gerechten wel zit, is water. De microgolven in de magnetron zijn precies 'afgestemd' op water. Alleen het water in je eten gaat meetrillen. En trilling van moleculen, dat voelen wij als warmte.
Het mooie van een magnetron is dus dat alleen dingen die vocht bevatten, warm worden. Borden en bekers niet. Daarom gaat het ook zo vlug: op het gasfornuis moet je eerst de pan zelf warm maken vóór de inhoud aan de beurt is. Bovendien wappert een heleboel warme lucht om de pan heen de afzuigkap in. Dat heb je met een magnetron allemaal niet. Opwarmen gaat dus veel efficiënter. Wel zijn er in de magnetron altijd plekjes waar de golven zich concentreren en plaatsen waar ze wegblijven (zoals je aan zee ook altijd rustige baaien hebt). Dat is in de meeste magnetrons opgelost met een draaiplateau. Zo komt elk hapje wel een paar golven tegen. Metalen spullen werken als spiegels en die zouden de golven op één plek kunnen concentreren. Dat kan ongelukken geven; niet doen dus.
Magnetrons gevaarlijk? Nee. Het metalen gaas in het deurtje houdt de microgolven binnen, en met het deurtje open kan de magnetron niet werken. In Nederland is in geen jaren een onveilige magnetronoven gevonden. Wel gevaarlijk is het idee voor een revolutionaire kachel: je zou van huiskamers, kantoren en klaslokalen reusachtige magnetrons kunnen maken die steeds op een laag pitje staan. De mensen zouden dan warm blijven zonder dat je alle lucht en alle meubels en muren zou hoeven verwarmen. Veel zuiniger, maar één klein ongelukje en je bent gaar. Het zou trouwens onprettig zijn want alles wat je zou aanpakken zou steenkoud wezen.