Spoedcursus medische ethiek

Herbert Blankesteijn, NRC Handelsblad 21-11-'96


Mag een zwaar gewonde en verminkte patient die ernstig lijdt, behandeling weigeren om zo te sterven? Deze vraag deed zich voor in de VS in 1973, toen een 25-jarige man, Dax Cowart, bij een ongeval brandwonden opliep over 65 % van zijn lichaam. Hij startte zijn auto in de buurt van een lekkende gasleiding, er volgde een explosie en Cowart wist maar net levend uit de vlammenzee te komen. Zijn vader kwam om.

Cowart was al zijn vingers en zijn gezichtsvermogen kwijt en werd geconfronteerd met het vooruitzicht van een langdurige, extreem pijnlijke behandeling. Hij vond dat de vooruitzichten dat niet rechtvaardigden en eiste dat de behandeling zou worden gestopt. Gedurende enige tijd weigerde hij zelfs eten en drinken. Zijn moeder vond dat hij niet in staat was zijn situatie te beoordelen en vroeg om psychiatrische behandeling. De artsen wilden niet medeplichtig zijn aan Dax' zelfmoord. Hoewel Cowart toestemming weigerde voor operaties kon hij niet voorkomen dat zijn wonden werden verzorgd. In feite werd hij verpleegd tegen zijn wil en zonder dat hij de macht had er iets tegen te doen.

De CD-ROM A right to die? beschrijft deze voorgeschiedenis in tekst en stelt dan de vraag of Dax Cowart zijn zin moet krijgen. Van diverse betrokkenen staan uitspraken op video, ook van Dax zelf - reden waarom op de hoes een waarschuwing staat in verband met beelden die als distressing ervaren zouden kunnen worden. Behalve het slachtoffer horen we zijn moeder, zijn advocaat, zijn psychiater, de chirurg en de fysiotherapeut en een verpleegster. Het is prettig dat hun meningen in videofragmenten worden gegeven. Weliswaar had het in de vorm van tekst gekund, maar je bent meer betrokken als de geciteerde personen een gezicht hebben.. Er is trouwens óók aanvullende informatie in tekst.

De filmpjes zijn pover geredigeerd. In een van de twee fragmenten waarin Dax' moeder optreedt zegt ze alleen maar dat ze haar kind nooit zou kunnen opgeven. Een andere clip bevat alleen de mededeling van de psychiater aan Dax dat zijn rechteroog verloren is en dat het linker er slecht aan toe is. Deze flarden zijn overbodig. In plaats daarvan hadden andere sound bites kunnen worden verlengd, zoals die waarin de chirurg uitlegt dat hij niet aan zelfmoord wil meewerken en dat Dax het vuile werk zelf kan doen als hij nou maar toestemt in een operatie aan zijn handen. Het zou de discussie toch niet schaden als we wisten waarom de chirurg het actief verschaffen van middelen (opgelapte handen) géén meewerken aan zelfmoord vindt, en het achterwege laten van behandeling wel. Terwijl je dat laatste ook mishandeling zou kunnen vinden. Regelmatig krijgt de gebruiker vragen te beantwoorden (multiple choice zowel als open vragen) en kan hij z'n mening over Dax' wens herzien. Als het programma een tegenstrijdigheid meent op te merken herhaalt het het laatste videofragment.

A right to die had sterker gekund. Er wordt gerefereerd aan rechten van de patient en plichten van de medicus, maar niet aan het recht van de sterkste, dat in dit soort zaken feitelijk prevaleert. Het meest opvallende is wel hoe de CD omgaat met de afloop van de zaak-Cowart. Er is een epiloog waarin we Dax zien spelen met zijn blindengeleidehond, met zijn verminkte hand een document zien tekenen, en waarin we kennis maken met zijn vrouw, die hij na het ongeluk heeft leren kennen. Hoe hij deze toestand heeft bereikt wordt niet uitgelegd. Waarom heeft hij bijvoorbeeld zijn hongerstaking beëindigd? Hoeveel beter had hij eraan toe kunnen zijn als hij in alle operaties had toegestemd? Geen uitleg. Cowart verklaart dat hij tevreden is, maar toch zelf had willen beslissen. Een verwarrende opvatting, waar geen enkele vraag over wordt gesteld. Het is voor de gebruiker zelfs mogelijk een 'eindoordeel' te bereiken zonder deze ontknoping ook maar tegen te komen! Waarschijnlijk is het meest geslaagde van deze CD-ROM de bronnenlijst in de handleiding met een aantal boeken en films over de zaak-Cowart.

A right to die, CD-ROM voor PC en Macintosh, Routledge, ISBN 0-415-91753-0. Prijs f.108,75.


Dit artikel mag worden gedownload, gelezen en zelfs gekopieerd, maar alleen voor eigen gebruik. Vermenigvuldigen met winstoogmerk is niet toegestaan. Copyright Herbert Blankesteijn.
  • Terug naar het CD-ROM-menu.
  • Terug naar het Hoofdmenu Archief Herbert Blankesteijn.